Artykuł

Królikiewicz. Reżyser z "taniej książki"

Filmweb / autor: /
https://www.filmweb.pl/article/Kr%C3%B3likiewicz.+Re%C5%BCyser+z+%22taniej+ksi%C4%85%C5%BCki%22-75229
Królikiewicz. Pracuję dla przyszłości to świetna książka, choć ci, którzy liczyli na to, że przeczytają kolejną petardę na miarę wywiadu-rzeki z Żuławskim, pewnie się rozczarują. Królikiewicz, chociaż ma opinię awanturnika, nie traci nerwów na niepotrzebne uszczypliwości. Woli mówić o filozofii, eschatologii cierpienia, losie Polski.

Grzegorza Królikiewicza-filmowca ludzie w moim wieku poznali chyba najpierw jako pisarza. Jego książki, za stosunkowo niewielkie pieniądze, zawsze można było kupić w którejś z "tanich książek". Słynna "Złota Seria" wydawana w szarych okładkach to zbiór sylwetek mistrzów kina, ale przede wszystkim analizy ich filmów. Mała próbka stylu, fragment z książki "Diabeł nas podsłuchuje. Próba analizy filmu Rozmowa": "Zastanówmy się zatem, czym jest ów proces, przez jaki przechodzi bohater? Nie można tego nazwać integracją, nie można - dezintegracją; co to jest? Przecież czujemy w tym utworze jakieś następstwa uczuć, myśli, postaw Caula. Jakąś dialektykę i stopniowanie. Co to jest? Integracja? Dezintegracja? Dezintegracja pozytywna!".



Królikiewicz jest w swoich analizach uparty, drobiazgowy, niekonwencjonalny. Siedzi przed stołem montażowym, rozszyfrowuje metafory, nie boi się niczego, a już na pewno nie tego, że zapuści się swoich poszukiwaniach za daleko. Podobnie wyglądają jego filmy, do niedawna praktycznie nieznane. Teraz powoli zaczyna się to zmieniać, pół roku temu wyszedł w końcu box z najważniejszymi filmami reżysera. Istnieje jednak wiele jego prac, szczególnie tych telewizyjnych, których po dziś dzień nie da się nigdzie zobaczyć. Na razie można o nich tylko poczytać w wydanej niedawno książce, wywiadzie-rzece, przeprowadzonym przez Piotra Mareckiego i Piotra Kletowskiego.

To świetna książka, choć ci, którzy liczyli, że przeczytają kolejną petardę na miarę wywiadu-rzeki z Żuławskim, pewnie się rozczarują. Królikiewicz, chociaż ma opinię awanturnika i zaciekłego polemisty, nie traci nerwów i energii na zbędne dygresje i niepotrzebne uszczypliwości. Potrafi oczywiście trafnie opisać ludzi, których spotkał w swoim życiu (m.in. Piwowskiego, Bossaka, Wilhelmiego), ale woli mówić o filozofii, eschatologii cierpienia, losie Polski.

Kletowski z Mareckim wykonali ogromną pracę, by się przygotować do spotkania z autorem "Na wylot". Dotarli do jego nieznanych spektakli, filmów telewizyjnych, przeczytali wszystkie teksty teoretyczne. Nie boją się pytać i nie boją się ryzykownych interpretacji. Królikiewicz chętnie wchodzi z nimi w dialog. To nie jest jeden z tych reżyserów, który na pytania: "Co pan chciał przez to powiedzieć?", "Czy w tej scenie chodzi o …" reaguje irytacją; nie zasłania się hasłem: "rozwiązywanie zagadek zostawiam widzom". Jest wręcz przeciwnie. Reżyser tak dokładnie wykłada swoje pomysły i założenia, że naprawdę trudno uwolnić się od jego interpretacji i zaproponować swoją.



Innym szalenie ważnym aspektem książki jest historia: Polski, polskiego kina i samego Królikiewicza, który praktycznie przez całe życie miał pod górkę. Jego filmy oskarżano, kierowano na półkę, niszczono. Reżyser lądował na bezrobociu, dostawał zakaz wykonywania zawodu, przez lata zbierał pieniądze na kolejne projekty. Mimo tego typu gorzkich doświadczeń ciągle mu się chce, mówi, że "pracuje dla przyszłości". To credo pewnie nie byłoby wystarczającym powodem, gdyby filmowiec nie był przekonany o swojej wyjątkowości. To przekonanie bywa irytujące, szczególnie wtedy, gdy Królikiewicz przyjmuje pozę samotnego geniusza, proroka, którego szary, bezbarwny i niedouczony tłum nie chciał słuchać.

Autor "Wiecznych pretensji", w końcu wieloletni wykładowca, umie mówić i formułować mocne zdania. W jednym miejscu, niejako tłumacząc odbiór swoich filmów, powie: "Człowiek nie boi się najstraszniejszych rzeczy, łącznie ze śmiercią, jeśli to już jest znane, przeżyte, doświadczone. Natomiast boi się nawet ukąszenia komara, jeśli nastąpić ma po raz pierwszy, i nie wiadomo kiedy, i czy aby na pewno to komar?... Być może stąd wynika potrzeba obcowania ze sztuką oswojoną. W tym przypadku natomiast mieli do czynienia z czymś, co z miejsca wymknęło się spod kontroli". W innym miejscu, odpowiadając na pytanie, czy polskimi bohaterami narodowymi nie kieruje aby szaleństwo, mówi: "To jest bardzo mylące słowo, spreparowane przez ludzi nienawidzących nas jako wspólnoty i nienawidzących naszego duchowego stylu. To nie jest szaleństwo, to wierność ideałom". Znajomy ton pobrzmiewa w tych słowach? Pobrzmiewa, ale bardziej interesują mnie inne rzeczy: miłość do książek. Faulkner, Goethe, Rymkiewicz, Dostojewski, Montaigne. Czytanie bez przerwy, po nocach, namiętne. Nic na to nie poradzę, ale Królikiewicz ciągle jawi mi się na tle polskich filmowców, szczególnie tych młodych, jako człowiek z innej planety. Dlaczego? Może dlatego, że pamiętam taką ankietę, w której nasi młodzi mówili, że z literatury to oni najbardziej lubią prasę filmową.

Pobierz aplikację Filmwebu!

Odkryj świat filmu w zasięgu Twojej ręki! Oglądaj, oceniaj i dziel się swoimi ulubionymi produkcjami z przyjaciółmi.
phones