Przegląd: Złota polska jesień?

Według dystrybutorów to właśnie jesień jest najlepszym okresem na wprowadzenie do kin nowych polskich tytułów. W najbliższych miesiącach czeka nas zatem wysyp rodzimych premier. Co najmniej kilka tytułów może okazać się sporymi niespodziankami.


PLASTIK NA ROWERZE

W pierwszej kolejności czekamy na tytuły, które były pokazywane na festiwalu w Gdyni. Frekwencyjnym przebojem będzie z pewnością "Jesteś bogiem" Leszka Dawida (premiera 21 września). Film Dawida spełnia większość pokładanych w nim nadziei. Historia przyjaźni młodych ludzi przypadająca na okres transformacji, poza zręczną reżyserią i muzyką "Paktofoniki", wyróżnia się świetnymi rolami Marcina Kowalczyka ("Magik"), Dawida Ogrodnika ("Rahim") oraz Tomasza Schuchardta ("Fokus"). O każdym z nich na pewno jeszcze nie raz usłyszymy.


19 października do kin wejdzie nagrodzona w Gdyni "Obława" w reżyserii Marcina Krzyształowicza o wojnie raz jeszcze, pokazanej jednak trochę inaczej. Egzekutor wyroków mści się za skrytobójczą śmierć oddziału partyzanckiego, w tle oglądamy bolesne konsekwencje zdrady.

Na 9 listopada przewidziano premierę "Pokłosia", najbardziej kontrowersyjnego tytułu  z Gdyni. Władysław Pasikowski wbija kij w mrowisko - przypomina polskie grzechy z przeszłości, których symbolem stała się sprawa Jedwabnego, a bohaterom każe mówić rzeczy bolesne i niepopularne. Była realna szansa na wielkie kino, tym większy żal, że zbyt wiele scen zostało przez Pasikowskiego puszczonych, a dialogi brzmią deklaratywnie. Również pod względem aktorskim "Pokłosie" pozostawia wiele do życzenia.


O ile jednak propozycję Pasikowskiego trzeba traktować serio, "Mój rower" Piotra Trzaskalskiego (premiera 16 listopada) jest filmem kokietliwym, obiecującym nie lada atrakcje, a oferującym w gruncie rzeczy produkt zaadresowany przede wszystkim do widzów telenowel i czytelników luksusowych magazynów dla pań. Nie mam nic przeciwko tej grupie odbiorczej, przeszkadza mi jednak hipokryzja twórców. Reżyser "Ediego" powtarza sprawdzone chwyty stylistyczne, zdobiąc nimi wzruszającą z założenia opowieść o dochodzeniu do dojrzałości trzech pokoleń panów: dziadka, ojca i syna. Pocztówkowe zdjęcia, Artur Żmijewski ze starannie wypracowanym szczękościskiem, wreszcie sielskie pejzaże i łzawy finał. Dla mnie: plastik na rowerze.

W tym kontekście dużo wartościowsze wydają się skromne filmy obyczajowe, które nie roszczą sobie pretensji do zmieniania świata. Pokazywana w Gdyni poza konkursem, ale bardzo ciepło przyjęta na festiwalach w Łagowie i w Zwierzyńcu "Piąta pora roku" Jerzego Domaradzkiego to propozycja zaadresowana do grupy wiekowej 40+. Sentymentalna, nie zawsze w dobrym stylu, opowieść o późnej miłości bohaterów granych przez Ewę Wiśniewską i Mariana Dziędziela na pewno znajdzie entuzjastów, także wśród młodszych widzów.


Chciałbym, żeby w kinach pojawił się też udany debiut Anny Wieczur-Bluszcz "Być jak Kazimierz Deyna". To solidne kino popularne o smakowaniu życia i miłości do sportu, z cudownymi rolami dawno nieoglądanego w kinie Jerzego Treli, Przemysława Bluszcza i Gabrieli Muskały.

CUDOWNE ZMARTWYCHWSTANIA

Wkrótce do kin trafią nieliczne rodzynki próbujące nawiązać dialog ze stylistycznymi rozwiązaniami art-house'owego kina światowego: zbierający skrajne opinie, eksperymentalny "Sekret" Przemysława Wojcieszka oraz jeden z najciekawszych kobiecych portretów w polskim kinie ostatnich kilkunastu lat, "W sypialni" Tomasza Wasilewskiego (premiera 26 października) z nagrodzoną na festiwalu w Koszalinie kreacją Katarzyny Herman.

Doświadczonego Wojcieszka i debiutującego Wasilewskiego dzieli pokolenie, łączy natomiast pasja poszukiwaczy języka filmowego. Obu nie interesuje linearny opis, zastygłe struktury gatunkowe; sięgają głębiej. Dla Wojcieszka punktem odniesienia jest Fassbinder, dla Wasilewskiego - Ozpetek i Ozon. Wojcieszek  przygotowuje już kolejny, podobno jeszcze bardziej radykalny eksperyment, natomiast Wasilewski kończy w Warszawie zdjęcia do "Płynących wieżowców", pierwszej w polskim kinie dużej fabuły o tematyce gejowskiej.

Do grupy eksperymentatorów zaliczyłbym także Macieja Kowalewskiego i jego "Trzy siostry T" (premiera 26 października), zrealizowaną przy minimalnym budżecie filmową wersję głośnej sztuki teatralnej autorstwa reżysera. Najmocniejszą stroną filmu są brawurowe kreacje Ewy Szykulskiej, Małgorzaty Rożniatowskiej, Bogusławy Schubert i dawno nieoglądanego w kinie Rafała Mohra oraz operujące czarnym humorem, surrealistyczne dialogi.


Czekam również na "Dziewczynę z szafy" - profesjonalny debiut Bodo Koxa, kojarzonego dotąd z kinem offowym, oraz "Małe stłuczki" reżyserskiego duetu - Aleksandry Gowin i Ireneusza Grzyba - który kilka lat temu pokazał w Koszalinie ujmujące, niezależne "Druciki". Być może w kinach pojawi się również utrzymana w atmosferze znanej z filmów Davida Lyncha "Ixjana. Z piekła rodem"  w reżyserii braci Józefa i Michała Skolimowskich (synów Jerzego).

Zapewne wkrótce zobaczymy "Dzień kobiet" Marii Sadowskiej, zainspirowany głośnym procesem pracownicy "Biedronki" oraz "Zabić bobra" Jana Jakuba Kolskiego. Dostrzeżony w Karlovych Varach film Kolskiego jest efemerydą, reżyserskim brudnopisem, którego liczne słabości niwelują nieliczne zalety. Szowinistyczna rozprawka o schizującym żołnierzu wracającym z wojskowej misji ma na szczęście w obsadzie charyzmatycznego Eryka Lubosa, który stworzył w filmie najdojrzalszą rolę w karierze.


Ciekawostką jesiennego repertuaru są także filmy wyciągnięte z producenckiej szafy pancernej, o których istnieniu niemal zapomnieliśmy. "Komisarz Blond i oko sprawiedliwości" w reżyserii Pawła Czarzastego (premiera 31 sierpnia) był kręcony w kwietniu 2009 roku. W tym samym roku powstała komedia "Od pełni do pełni" Tomasza Szafrańskiego (premiera 30 listopada). Cudowne zmartwychwstanie?

FAJNIE JEST MIEĆ DZIECKO

Po pierwszych wewnętrznych pokazach bardzo dobre opinie zebrał ukończony już nowy film Wojtka Smarzowskiego "7 dni", "Nowhere" Małgorzaty Szumowskiej z Andrzejem Chyrą i Mateuszem Kościukiewiczem oraz "Baby Blues" Kasi Rosłaniec. Reżyserka "Galerianek" drąży swój temat, tym razem portretując bohaterkę, która "chce mieć dziecko, bo fajnie jest mieć dziecko". Niespodzianką sezonu może okazać się "Ostatnie piętro" Tadeusza Króla z  pierwszą główną rolą mistrza drugiego planu Janusza Chabiora. Film zaczyna się niczym komedia, kończy jako film grozy, ma jednak rzadkie w polskim kinie wyczucie gatunku i dobre tempo.


Jesień to także czas premier koprodukcji. 26 października do kin wejdzie irlandzko-polskie "Sanctuary" Norah McGettigan z główną rolą Jana Frycza. Znakomita irlandzka krytyczka, Lynn Larkin, po pokazie "Sanctuary" na festiwalu w Galway pisała w "Film Ireland": "Kreacja Jana Frycza jest wybitna! Ze swoim cudownym, mocnym i głębokim głosem, aktor udowadnia, że można pokazać rozterki wewnętrzne bohatera w połączeniu z zespołem oryginalnych, charakterystycznych cech zewnętrznych".

Wcześniej, 26 września, do kin trafi "Kobieta z piątej dzielnicy" Pawła Pawlikowskiego. Oczekiwania na nowy film twórcy "Lata miłości" były chyba zbyt duże. "Kobieta z piątej dzielnicy" to stylowy, mroczny melodramat, który zbyt często skręca w stronę metafizycznych odmętów. Warte wyróżnienia są na pewno  zmysłowe zdjęcia Ryszarda Lenczewskiego oraz kolejna udana rola Joanny Kulig, tym razem u boku Ethana Hawke'a i Kristin Scott Thomas. Subtelna scena, w której Kulig gra wyłącznie mimiką, a w tle słyszymy "Tomaszów" Ewy Demarczyk, to przykład niewykorzystanych ciągle przez polskie kino lirycznych możliwości tej wybitnie uzdolnionej aktorki. Na początku przyszłego roku zobaczymy Joannę Kulig ponownie, tym razem w dużej, hollywoodzkiej produkcji studia Paramount - "Hansel i Gretel: Łowcy czarownic", raz jeszcze u boku gwiazd, Jeremy Rennera i Gemmy Arterton. Wtedy także do kin trafi pokazany w konkursie w Karlovych Varach - "Polski film" Marka Najbrta z udziałem Katarzyny Zawadzkiej i Krzysztofa Czeczota, oraz izraelsko-polski "Srebrny lis Felicji T." Edwarda Etlera ze zdjęciami Jolanty Dylewskiej oraz Olkiem Mincerem w jednej z głównych ról.


Mam nadzieję że wcześniej czy później zobaczymy też wyprodukowaną w Rosji biografię polskiej pieśniarki Anny German w reżyserii Artema Antonowa z Joanną Moro w roli tytułowej; "American Dream" Janusza Kamińskiego z Agnieszką Grochowską; oraz pokazany już na kilku festiwalach nowelowy projekt Harmony'ego Korine'a "Fourth Dimension", którego najciekawszą częścią jest apokaliptyczno-surrealistyczna etiuda Jana Kwiecińskiego "Jelonki" z udziałem Pawła Smagały, Tomasza Tyndyka  i Justyny Wasilewskiej.

Dużym międzynarodowym wydarzeniem będzie na pewno "Kongres futurologiczny" według Stanisława Lema w reżyserii twórcy "Walca z Baszirem" Ariego Folmana. Polskim producentem "Kongres" jest łódzki "Opus Film", a autorem zdjęć Michał Englert.


NIE TYLKO "WAŁĘSA"

Sierpniowa premiera "Yumy" Piotra Mularuka otworzyła sezam z tytułami o dużym potencjale komercyjnym. W pierwszym półroczu 2013 roku zobaczymy jeszcze "Sęp", thriller Eugeniusza Korina z plejadą gwiazd w rolach głównych i drugoplanowych (Żebrowski, Przybylska, Olbrychski, Seweryn), oraz zręczny, niepozbawiony większych ambicji "Supermarket" Macieja Żaka. 


Wciąż nie została ustalona premiera "Wszystkich kobiet Mateusza" Artura "Barona" Więcka. Sądząc po zapowiedzi filmu, można spodziewać się kolejnej lirycznej komedii w rodzaju "Anioła w Krakowie", tym bardziej że w głównej roli ponownie występuje Krzysztof Globisz.

Jacek Bromski kręci właśnie "Wyprawę na Księżyc", a Włoch, Alessandro Leone, wyreżyserował "100DNIÓWK@" z Borysem Szycem, Beatą Tyszkiewicz i Jadwigą Jankowską-Cieślak.

Mocno zaniedbywane w Polsce kino familijne reprezentuje niezbyt udana adaptacja powieści Rafała Kosika - "Felix, Net i Nika oraz teoretycznie możliwa katastrofa" w reżyserii Wiktora Skrzyneckiego (premiera 28 września), obecnie w Górach Świętokrzyskich trwają zdjęcia do młodzieżowego "Gabriela" w reżyserii Mikołaja Haremskiego. Filmy dla dzieci zawsze mogą liczyć na niezłą frekwencję, jednak niezależnie od atrakcyjności poszczególnych tytułów i tak największym, również komercyjnym, wydarzeniem najbliższych miesięcy będzie "Wałęsa" Andrzeja Wajdy - premiera już w styczniu 2013.


O ile "Wałęsa" Wajdy pozostaje dla mnie wielkim znakiem zapytania, o tyle "Układ zamknięty" Ryszarda Bugajskiego wydaje się niemal pewniakiem. Twórca "Przesłuchanie" to jeden z niewielu zawodowców w polskim kinie, którzy potrafią robić kino polityczne. Atutem historii biznesmenów, którzy wskutek działania fiskusa zostają pozbawieni majątku, jest brawurowa główna rola Janusza Gajosa.

Pechowo układają się natomiast dystrybucyjne losy filmów o tematyce historycznej. O głośnym kilka lat temu projekcie "Powstanie '44. Sierpniowe niebo" Ireneusza Dobrowolskiego z Krzysztofem Kolbergerem (!) oraz Anną Nehrebecką słuch zaginął, miałem jednak nadzieję, że w kolejną rocznicę powstania pojawi się w kinach  od dawna gotowy "Taniec śmierci. Sceny z powstania warszawskiego" Leszka Wosiewicza. Niestety, tytułu nie ma nawet w zapowiedziach. Szkoda, bo film Wosiewicza, choć niedoskonały, pełen scenariuszowych mielizn i niepotrzebnych operatorskich ornamentów, jest wartościową, autorską wizją zmitologizowanego historycznego wydarzenia, opowiedzianą, co ciekawe, z ambiwalentnej historycznie strony, którą  reprezentuje postać Ireny grana przez Magdalenę Cielecką.


Historyczne widowiska, niezależnie od budżetu, w ogóle mają w ostatnich latach pecha. Kontrowersyjna "Tajemnica Westerplatte" Pawła Chochlewa powstaje od 2009 roku. Kilka miesięcy temu, ni stąd, ni zowąd, film pojawił się w zapowiedziach dystrybucyjnych na wrzesień tego roku. Bardzo szybko z nich zniknął.

Nieukończoną wersję "Historii Roja, czyli w ziemi lepiej słychać" w reżyserii Jerzego Zalewskiego, biografii "Roja", młodego chłopca (w tej roli wokalista rockowy, Krzysztof Zalewski), który po wojnie sformował oddział partyzantki antykomunistycznej, producenci pokazują na półprywatnych pokazach w wybranych kinach i salach katechetycznych, ale nie wiadomo, czy film trafi w ogóle na ekrany. Problemy z postprodukcją ma również ciekawie zapowiadająca się "Syberiada polska" Janusza Zaorskiego według powieści Zbigniewa Domino. Początkowo film miał pojawić się w kinach w maju, następnie w październiku, ostatecznie wypadł z tegorocznych planów.

Jedynym historycznym pewniakiem pozostaje zatem polsko-włoska kolubryna zatytułowana "Bitwa pod Wiedniem" Renzo Martinellego z Jerzym Skolimowskim w roli Jana III Sobieskiego. Filmowego cudu nad Wisłą po "Bitwie pod Wiedniem" raczej bym się jednak nie spodziewał.


Wyliczanka najbardziej oczekiwanych tytułów jest oczywiście dłuższa. Na liście powinny znaleźć się nowe produkcje Jacka Borcucha ("Nieulotne") i debiutanckie "Zdjęcie" w reżyserii Macieja Adamka.


Nowy film kończy autor "Drzazg" i "Inferna" - Maciej Pieprzyca ("Chce się żyć"), trwają prace postprodukcyjne nad "Nigdy się nie dowiesz" Jana Kidawy-Błońskiego, historii skomplikowanego erotycznego zauroczenia Polski i Żydówki na tle  drugiej wojny światowej.

W pierwszej połowie 2013 roku zobaczymy oczekiwane z dużymi nadziejami nowe produkcje Andrzeja Jakimowskiego ("Imagine") i Sławomira Fabickiego ("Miłość"), nieco dłużej przyjdzie nam poczekać na "Papuszę" Joanny i Krzysztofa Krauze, "Ambassadę" Juliusza Machulskiego i "Pod mocnym aniołem" Wojciecha Smarzowskiego.

Wkrótce na plan filmowy ruszają Magdalena Piekorz, Paweł Pawlikowski, Krzysztof Zanussi i Łukasz Barczyk, nowe projekty przygotowują także Paweł Borowski i Anna Kazejak-Dawid, a swój debiut fabularny - Marcin Koszałka. Złośliwości na bok: polski sezon 2012 / 2013 zapowiada się więcej niż ciekawie.