Film jakiego się nie spodziewałem i jakiego nie widziałem od dawna. Mamy tu realistyczny Sci-Fi Horror/Thriller, szanujący naukę, szanujący widza i nawiązujący do klasyków gatunku. Mamy kilka ukłonów w kierunku 2001: Odysei Kosmicznej, ale nawet stojąc naprzeciwko filmu Kubricka Europa Report nie ma się czego wstydzić. Według klasycznego scenariusza ludzie odkrywają coś nieznanego i zamiast zostawić to w spokoju, szturchają swoje odkrycie patykami i źle kończą. Ciekawość jest często przedstawiana jako pierwszy krok do zguby. Tajemnica jest czymś strasznym i powinna pozostać tajemnicą... Europa Report niby opowiada bardzo podobną historię, ale szczerze zachwyca się nieznanym, a naukową ciekawość i dążenie do odkrycia tajemnicy traktuje z wielkim szacunkiem. Przesłanie jest więc nieco inne: ciekawość może prowadzić do zguby, ale czasami, do cholery, warto.

Widać było, że film miał poważnych konsultantów naukowych i co się rzadko zdarza, scenarzyści i reżyser chyba faktycznie ich słuchali. Pod względem realizmu i naukowej rzetelności film stoi na wysokim poziomie, naginając te elementy tylko tam, gdzie wymagała tego historia (lub gdzie brakło środków finansowych).

Początkowo nieco się obawiałem konwencji dokumentu, ale sprawdziła się tutaj całkiem nieźle. Jak się okazało, kamer na pokładzie statku było multum, więc nie nudziły nas wciąż te same ujęcia. Co prawda nie wiem, dlaczego wewnątrz hełmów były kamery HD, pokazujące najdrobniejsze szczegóły twarzy aktorów, ale bardzo mnie to nie raziło. Efekty specjalne nie urywają głowy i nie zasypują nas fajerwerkami, ale są wiarygodne. Podobały mi się zwłaszcza sceny przelotu koło Jupitera i Europy, a także samo lądowanie.

Historia jest przedstawiona w sposób achronologiczny, ale dzięki świetnemu montażowi pozostaje zrozumiała, przejrzysta i naprawdę trzyma w napięciu do końca. We wprowadzeniu dostajemy dość informacji, by odgadnąć ostateczny los misji. To ryzykowny krok, bo naprawdę sporo można przewidzieć, ale reżyser pozostawia w cieniu wystarczająco wiele, by podtrzymywać uwagę i ciekawość widza. Nie jest to łatwe i za to z mojej strony głęboki ukłon.

Postacie są wielowymiarowe, ale stonowane i zachowują się jak prawdziwi ludzie. Konflikty nie są przesadzone, a emocje są wiarygodne i dobrze zagrane. Astronauci nie zawsze podejmują dobre decyzje, ale nie są idiotami. W przeciwieństwie choćby do bohaterów Prometeusza można uwierzyć, że są to naukowcy i można się z nimi utożsamić. Najbardziej drażnił mnie kapitan Xu i jego niezdecydowanie w dwóch kluczowych momentach. Moim zdaniem po rozerwaniu kombinezonu powinien był wydać Andrejowi polecenie natychmiastowego powrotu na pokład, bo każda sekunda zmniejszała szanse obu astronautów na przeżycie. Corrigan miał jeszcze sporo tlenu i gdyby w tym czasie dostarczono mu aparat oddechowy, to mógłby się pozbyć skażonego kombinezonu i wrócić na pokład. Pod tym względem Andriej miał rację. Corrigan w nie zamarzłby w próżni, nie wybuchłby, a jego krew by się nie zagotowała. Mógłby mieć oparzenia od słońca i lekko spuchniętą skórę, ale by przeżył. Drugi moment, w którym Xu niepotrzebnie zwlekał z decyzją, to sytuacja Petrovnej. Moim zdaniem Xu powinien był nakazać jej powrót na pokład po odkryciu pierwszego żywego organizmu i zabronić dalszej pieszej wycieczki. Wszyscy wiedzieli, że z powodu promieniowania godzinny pobyt poza lądownikiem był wyrokiem śmierci, ale nawet jeśli Katya chciała się poświęcić, to zadaniem kapitana było dopilnowanie, żeby wróciła na pokład.

Ogólnie rzecz biorąc film mi się podobał, ale dla formalności uczepię się kilku drobiazgów, które mniej lub bardziej mnie drażniły i nie pozwoliły dać wyższej oceny. Po pierwsze film jest umiejscowiony za blisko w przyszłości, a misja wydaje się być przygotowana bardzo pospiesznie. Wyprawa na Europę nie powinna być pierwszą dużą załogową misją od roku 1972 zwłaszcza, że już mamy planowane wycieczki na Marsa (Mars One, Mars Initiative i Inspiration Mars Foundation). Nawet spodziewając się poważnych odkryć na Europie, najpierw wysłalibyśmy tam misje bezzałogowe... Ja wiem, że film o łazikach i robotach nie byłby zbyt ciekawy. Wiem też, że obecność ludzi na miejscu rozwiązuje wiele problemów komunikacyjnych związanym ze sterowaniem takich urządzeń, ale jeśli już wysyłamy ludzi, to dajmy im więcej narzędzi. Moim zdaniem druga sonda i przynajmniej jeden robot do zbierania próbek powierzchniowych powinny być obowiązkowym wyposażeniem lądownika. Można by nawet dość łatwo uzasadnić ich awarię, bez naruszania struktury fabularnej filmu, ale powinna być o nich jakaś wzmianka.

Inna rzecz, która na początku nieco mnie gryzła, to sztuczna grawitacja. Podejrzewam, że była wprowadzona ze względu na ograniczenia budżetowe. Niestety bez dużej kasy nie da się zrobić całego filmu w zerowej grawitacji, więc zdecydowano się na wyjaśnienie w postaci siły odśrodkowej, żeby dało się filmować stojących aktorów. Co prawda w rzeczywistości skrzydła mieszkalne musiałyby być o wiele dłuższe, ale rozumiem, co autorzy mieli na myśli.

Trzecia rzecz, która na chwilę wyrwała mnie z filmu, jest być może prozaiczna, ale ubodła mnie najmocniej: Europa skąpana w słonecznym blasku i światło prześwitujące przez pokrywę lodową. Był to zabieg zupełnie zbędny, bo podwodny świat Europy w świetle reflektorów, jakich używamy na łodziach podwodnych, wyglądałby równie dobrze. Po pierwsze, lód jest nieprzejrzysty już przy grubości kilku metrów. Po drugie, Jowisz jest pięciokrotnie dalej od Słońca niż Ziemia i dostępna ilość światła jest proporcjonalnie mniejsza. Po trzecie, na głębokości 2700 metrów nawet czysta woda nie przepuszcza światła słonecznego i nasze oceany są na tej głębokości pogrążone w mroku.

Nie czepiam się tego, że pokrywa lodowa Europy jest znacznie grubsza (średnio kilkanaście km). Teoretycznie w miejscach aktywnych tektonicznie można by spotkać cienki lód, podobnie jak na Ziemi, gdzie mimo znacznie grubszej skorupy można spotkać płynne skały tuż pod powierzchnią. Co prawda nie mamy bezpośrednich dowodów na to, że Europa jest obecnie aktywna tektonicznie, ale jest to możliwe.

Ogólnie, pomimo kilku niedociągnięć, uważam ten film za bardzo dobry. Wiem, że nie każdy lubi takie klimaty i Europa Report może wydać się nieco słabsza osobom nie interesującym się naukową stroną Sci-Fi, ale w mój gust trafia niemal idealnie.