„Rzym, miasto otwarte” to moja pierwsza filmowa przygoda z wybitnym włoskim reżyserem Roberto Rossellinim. Jest to jeden z jego pierwszych filmów, a zarazem jedno z najwybitniejszych dzieł włoskiego neorealizmu. Skromny, wykorzystujący najprostsze środki wyrazu, surowy w formie obraz Rosselliniego w dokumentalny niemal sposób ukazuje rzymską codzienność w ostatnich miesiącach niemieckiej okupacji. Dogorywająca niemiecka armia rozpaczliwie broni swoich ostatnich pozycji i okrutnie rozprawia się z rebeliantami.
Najważniejszy w tym filmie jest obraz codziennego życia włoskiego społeczeństwa podczas wojny: widzimy codzienne problemy zwykłych Włochów, z którymi muszą się zmagać, głód i nędzę, poznajemy ich plany, marzenia. Widzimy życie zwykłych ludzi, którzy stają się bohaterami. Ale film jest daleki od idealizowania włoskiego społeczeństwa, pokazując, że jest w nim również wielu spekulantów, kolaborantów i zdrajców, dla których najważniejsze jest własne przetrwanie.
Film robi niesamowite wrażenie dzięki umieszczeniu akcji w naturalnej scenerii (Rossellini zaczął zdjęcia zaledwie w dwa miesiące po opuszczeniu Rzymu przez faszystów), wybitnym, przejmującym kreacjom aktorskim (zwłaszcza Anny Magnani, Marcello Pagliero i Alberto Tarazziego) i surowej, dokumentalnej formie. Jednak mimo całej dokumentalnej szorstkości (a może dzięki niej) obraz Rosselliniego niesie niesamowicie silny ładunek emocjonalny, który przekazują nam przede wszystkim sceny śmierci Piny, torturowania rebeliantów oraz scena finałowa.
Wśród ciekawostek dotyczących tego filmu na szczególną uwagę zasługują dwie: jednym z autorów scenariusza jest Federico Fellini, a po drugie, „Rzym, miasto otwarte” otrzymał Grand Prix na pierwszym w historii festiwalu filmowym w Cannes.
Film Rosselliniego może i rzeczywiście nieco już pokrywa „patyna wieków”, a współczesnym widzom może wydawać się dziełem zwyczajnie anachronicznym, ale jego niezwykła forma, realistyczna rekonstrukcja wojennej codzienności, głęboki humanizm, próba rozrachunku postaw współczesnych Włochów wobec faszystowskiego zagrożenia, antynazistowskie przesłanie i silny ładunek emocjonalny nigdy nie pozwolą odejść temu filmowi w zapomnienie.
9/10.