PILINHA: {__webCacheId=filmBasicInfo_pl_PL, __webCacheKey=11534}
7,2 1 533
oceny
7,2 10 1 1533
7,4 9
ocen krytyków
Walkower
powrót do forum filmu Walkower

Walkower to film bardzo złożony i wielowarstwowy. Obejrzenie filmu jeden raz pozwala uchwycić jedynie garść symboli i metafor, którymi posłużył się Skolimowski. Przede wszystkim należy wspomnieć, że Rysopis, Walkower i Bariera tworzą niezwykle koherentny układ fabularny, który należy rozpatrywać jako całość. Okazuje się, że to o czym Skolimowski jedynie napomknął w „Rysopisie” jest powielone i uzupełnione w „Walkowerze”, natomiast w „Barierze” wzięte na warsztat. „Bariera” to prawdziwa bomba metaforyczna, której ładunek trochę przygniótł linię fabuły, stąd w moim odczuciu „Barierę” ogląda się trudniej niż Walkower. W „Walkowerze” linia fabuły jest bardzo czytelna i lekka, natomiast cała symbolika i metafory zostały skondensowane w umiejętny sposób w kilku scenach. Wiele ujęć nacechowanych jest aksjologicznie. Ich funkcja nie ogranicza się jedynie do kontynuowania linii fabuły, lecz ukryta jest w nich głęboka prawda - swego rodzaju rysopis, którym scharakteryzowany został Andrzej – główny bohater trylogii Skolimowskiego. Warto wspomnieć również o drugim planie, którego wnikliwa obserwacja pozwoli wydobyć to co w pierwszym zostało pominięte. Przytoczę kilka przykładów z filmu, które udało mi się wychwycić i jakoś na swój sposób zinterpretować:

1.Radio
Kluczową role w Walkowerze odgrywa samo radio. Już na początku wysłuchać można krótka notatkę o Andrzeju. Niczym w telewizyjnym liście gończym, na tle twarzy sfotografowanej „ã fas” spiker podaje rysopis podejrzanego : "człowiek, który mówi nie wiem po co tutaj jestem. Aż po wielu latach, albo po czymś takim jak młodość, miłość ...". I wnet spiker w radio podaje dalszą część refrenu: "...z ręką na gardle chce wszystko naprawić i poprawia krawat." Ta scena w moim odczuciu wyraźnie nawiązuje do „Rysopisu”. Poprzez samo ujęcie, wzorowane na milicyjnym zdjęciu – portrecie poszukiwanego, ale również pod względem treści. De facto, starszy brat Walkowera - Rysopis kończy się sceną, gdy Leszczyc wygląda przez okno w pociągu jadącym do jednostki wojskowej w Kołobrzegu. Walkower rozpoczyna się sceną gdy Andrzej z tego pociągu wysiada. Łatwo wydedukować, że Andrzej wrócił z wojska, po kilku latach. Jego młodość minęła, tak jak zakończyły się ostatnie minuty filmu „Rysopis”.

2. Walizka
W Walkowerze zagubiony 30-letni tułacz rozpoczyna nowy okres w swoim życiu, otwiera nową kartę życia, niezapisaną białą stronicę. Niczym morski statek zawija do portu Płock i postanawia zacumować, zrzucić kotwicę. Jednak nie zamyka za sobą furtki, bo przechowalni zostawia jedynie bagaż - walizkę, która jest głównym atrybutem podróżnika, wędrowca (co zostało potwierdzone również w „Barierze”). Trudno nie dostrzec tej metafory, bo Andrzej się nawet nie rozpakowuje. Ale Skolimowski idzie za ciosem i w kolejnych kadrach, pojawia się bardzo enigmatyczny obraz: Andrzej i Teresa podążają do kombinatu, na umówione spotkanie z dyrektorem. W trakcie przechadzki, w tle słychać jak tajemniczy nieznajomy (grany przez Marka Piwowskiego) woła za Andrzejem. Kim jest ten nieznajomy? Skąd zna Andrzeja?

3. Wojna
Teresa i Andrzej idą kilka kroków dalej i na drugim planie widać scenkę, jak małe dzieci bawią się w egzekucję. W szeregu stojąc przy ścianie, po kolei padają na ziemię, niczym rozstrzeliwani skazańcy. W mojej interpretacji, zakładając, że „Rysopis”, „Walkower”, „Bariera” stanowią integralną całość i są kontynuacją, dopełnieniem tego samego rysopisu młodego inteligenta, uważam, że Skolimowski tą sceną odniósł się do problemu tzw. „niedoświadczenia wojny”. W „Barierze” reżyser poświęcił temu aspektowi więcej czasu, a tutaj w „Walkowerze” jedynie wspomniał, metaforycznie nakreślił, iż główny bohater nigdy nie doświadczył wojny, a zabawa w rozstrzeliwanie poświadcza jedynie, iż wojna jest sferą jego wyobrażenia, zdarzeniem którego nigdy nie doświadczył. Ten zabieg w moim odczuciu wyeksponował pustkę życiową Andrzeja. W jego życiorysie nie ma żadnego punktu zaczepienia, stąd zrozumiała jest scena w „Rysopisie”, kiedy Leszczyc wygłasza monolog o potrzebie określenia siebie, wyjścia z próżni. „Bariera” natomiast problem wojny roztrząsa bardzo czytelnie. Główny bohater z resentymentem zazdrości weteranom ich wspomnień, że mają w swoim życiorysie coś bohaterskiego. Skolimowski jak widać w „Walkowerze” opisał swojego bohatera nie tylko za pomocą pierwszego planu, lecz odkrył osobowość Andrzeja metodą dowodu nie wprost, na zasadzie kontrastu - przy pomocy drugiego planu.

4. Cynizm i granie znaczonymi kartami
Wracając do „Walkowera” warto wsłuchać się w muzykę z radia. Skolimowski jest współtwórcą scenariusza do filmu „Niewinni czarodzieje”, co w kontekście „Walkower” ma kluczowe znaczenie. Jedną z ról odegrał tam Andrzej Trzaskowski – muzyk jazzowy. Stąd łatwo zauważyć, iż w tle „Walkowera” wybrzmiewa tytułowy utwór płyty Trzaskowskiego (Polish Jazz vol. 11) - Seant. Co śmieszniejsze w „Niewinnych czarodziejach” również pojawia się Skolimowski i de facto w roli boksera. Do rzeczy: „Niewinni czarodzieje” to prawdziwy teatr i pojedynek cyników. Pelagia otwarcie mówi do Bazylego, gdy ten próbuje ją odprowadzić: „I co? Chciałeś poderwać kociaka, ale się nie udało” /cytuję z pamięci/. W „Walkowerze” Skolimowski powiela obraz pokolenia lat 60-tych. Teresa mówi do Andrzeja: „Tu nawet jest gdzieś dansing, to wieczór byśmy mieli z głowy”, „No a co przedtem?”, „Myślałam, że zapytasz co potem.” Obie pary Bazyli-Pelagia, Andrzej-Teresa grają znaczonymi kartami. Dla mnie te dwa duety nawzajem się uzupełniają. Szkice osobowości głównych bohaterów są te same w obu filmach.

5. Reklama PZU
Nie da się pominąć kolejnej niebanalnej sceny, w której Skolimowski wykazał się talentem posługiwania się metaforami, ale i przekora reżyserską. Zadbał on o zachowanie proporcji między patosem, a moralizatorskim i filozoficznym nadęciem. W momencie gdy scena nabiera powagi i staje się zbyt ciężka, następuje rozładowanie napięcia i wygaszenie nadęcia poprzez strywializowanie wymowy tej sceny. Przykład: Kamera skierowana jest na Andrzeja, a w radio słychać kolejną notatkę o głównym bohaterze:
„… ktoś kto ogląda paznokcie, albo patrzy w sufit, mówiąc tak daleko, jestem już tak daleko, teraz jeszcze dalej, o szklankę wody i o papierosa. A nieskończoność pije wodę z wanny długo. I gdy za późno jest już na wszystko, to nawet wtedy nie jest zbyt późno…” i w tym momencie spikerka z radio wraca do naturalnego porządku audycji i kontynuuje reklamę „...by ubezpieczyć się w Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń”. Jak gdyby nigdy nic. Echo ważnych słów pozostaje w pamięci widza, a życie reklamy wraca do swojego nudnego i pustego porządku.

6. Krzyż i śmierć
W kolejnej scenie można zaobserwować na drugim planie krzyż, który brutalnie wyrywany jest z ziemi przez dźwig. Co ciekawe robotnik, który zaczepia odciąg liny na krzyżu, ma rozłożone ramiona niczym Chrystus ukrzyżowany. Pod krzyżem przypadkowi ludzie gapią się na całą scenę. 2-3 sekundy w takim kadrze to nie przypadek. Jakie jest więc znaczenie tej sceny? Robotnik ukrzyżowany niczym Chrystus, a tłum gapiów niczym apostołowie i święta rodzina? Skąd to odwołanie Skolimowskiego do Ewangelii? Symbol śmierci? W scenie ze sprzedawcą, kiedy Andrzej chciał sprzedać radio, sprzedawca od wagi wyznaje, że pies zdechł od tortu (symbol urodzin, które de facto będzie obchodził Andrzej). Leszczyc konstatuje: „Wie Pan, urodziny to jest właściwy dzień, aby pomyśleć o śmierci.” W moim odczuciu to metafora, że Andrzej chce rozpocząć nowe życie, nowy etap, a wspomnienia o nieudanej miłości, pustej i straconej młodości po prostu zabić.

7. Fałszywy ksiądz
Intrygująca jest też opowieść Teresy o cudzie z kurą, gdyż wprowadza nas ona jej życiorys. Terasa opowiada, iż była najlepsza uczennicą w klasie, a tydzień przed maturą uciekła… do zakonu (tak wynika z kompozycji scen). Wspomina o przykrym obowiązku pomocy w kuchni i o tym, że z zakonu uciekła. Andrzej dopowiada dalej, iż potem zdała na politechnikę została aktywistką. Nagle scenę przerywa ksiądz, który wygłasza osobliwy monolog: „Mów, jest w Tobie potrzeba mówienia o sobie. Tu nie masz imienia, nie będąc sobą i możesz mówić o kimś jak o sobie, bo zapewnie jedynie w ten sposób zdołasz się przyznać do winy. (…) Pomyśl, do czego już musisz się przyznać? Jak daleko jesteś już w swoim życiu skoro już teraz jesteś zupełnie sam.” I w momencie kiedy scena nabiera patosu i powagi, ta podniosłość gaszona jest przez Teresę: „Nabrałeś go na spowiedź.” Skolimowski w mojej odczuciu, za pomocą takiej przewrotności skutecznie stroni przed nadęciem. Patos przekłuwa w żart, banał. A jakie jest znaczenie tej pozornej spowiedzi?

8. Kierowca ciężarówki
Kolejna wycieczka w życiorys Andrzeja. W scenie na tarasie, przed pojawieniem się przy stoliku Miecia, Andrzej wyznaje Teresie, iż „To żadna sztuka. W wojsku się nauczyłem.”, „Byłem najlepszym kierowcą w kompanii”. Okazuje się, że Andrzej w wojsku spełnił swoją potrzebę samookreślenia, o której mówił w Rysopisie. Chciał być kierowcą i mieć obowiązek, obrać jakiś kierunek, cel, tak aby nie było odwrotu.


9. Miłość
Chwilę potem znowu kolejna notatka o Andrzeju:
„Słuchaj, czy wiesz, że dla Ciebie mógłbym wziąć udział w wojnie? Lub na pamięć encyklopedię każ mi się nauczyć, lub wypić miliard szklanek wody. Po trzech szklankach wody byłbym bliżej Ciebie. Nic się cofnąć nie da, lub jeden raz to się udaje, nie zdałem do następnej klasy. Płakałem i biłem na oślep pięściami, i nienawidziłem tak bardzo, że opłacał się cofnąć i okazało się snem. A teraz nic już, nic nie można zrobić. Więc tylko mówię na głos kocham, byś usłyszała, że można Cię kochać.”

10. Decyzja
Dalej kolejna scena ewokująca epizod z Rysopisu. Tak jak Leszczyc nagle, pod wpływem chwili pobiegł zgłosić się do wojska, tak w Walkowerze zrywa się od stolika i biegnie zapisać się do turnieju bokserskiego.

11. Kartka głosowa
„I co można powiedzieć przez dwie minuty? Jak wysiadłem dzisiaj na dworcu z pociągu, najpierw nie wiedziałem dlaczego, a potem zrozumiałem, że mógłbym Cię nienawidzić. A potem jak zobaczyłem, bo Ty nie wiesz, żeś się wygłupiła z tym wrzaskiem przy makietach. Jak się okazało, że jesteś taka słaba i Ty też to zrozumiałaś, i chcesz teraz stąd uciekać, to ja teraz Ci pokaże jak można walczyć o byle co, właśnie z tych czy innych powodów, nie ma się pracy, projektów o które można walczyć, o które trzeba walczyć do upadłego. To wtedy walczy się o byle co i też do upadłego. I ja Ci to pokaże. A potem obojętnie co miedzy nami będzie, bo pewnie pójdziemy na dancing i nie wiadomo co potem, ale będę patrzeć jak stąd uciekasz, jak się poddajesz bez walki. Już mi się wyda nieprawdopodobne, że mogłem Cię nienawidzić.”
12. Gasnące światło
Po walce bokserskiej ciekawa scena, kiedy Rogala krzyczy za Leszczycem: „Musimy się już przestać spotykać.” Leszczyc otwiera drzwi i gaśnie światło. Jaka jest wymowa tego ujęcia?

13. Andrzej to Leszczyc
Kolejna scena przynosi dopełnienie rysopisu Leszczyca. De facto, Rogala zdemaskował incognito Leszczyca wołając za nim „Leszczyc”. Do tego momentu nie było wiadomo dokładnie czy to ten sam Andrzej z „Rysopisu”. Scena w której samochód oświetla przypadkowo twarz Leszczyca, niczym na przesłuchaniu: „Nieodwołalne sny, żadne przebudzenie nie cofnie tego co się przyśniło i nawet jeśli się obudzisz na peronie dworca zbyt późno, bo oddala się już twoje życie, jak to co umyka z lustra po otwarciu oczu, bo nawet wtedy nie jest już zbyt późno by ubezpieczyć to życie swoje.”

14. Rozbicie materii
Co natomiast oznacza nieprzypadkowe wtrącenie młodej malarki, która prezentowała dyrektorowi obraz do gabinetu: „Czy Pan także jest za rozbiciem materii?.” Czy to nawiązanie do charakterystycznego pytania dziennikarza z radia, który w „Rysopisie” pytał: „Czy chciałby pan być kosmonautą?”

15. Minuta czasu
Co miał namyśli dyrektor, kładąc nacisk na słowa: „Mamy minutę czasu aby dotrzeć do gabinetu.”, w scenie kiedy Teresa przybyła do kombinatu, aby bronić projektu katedry PW? Praktyka pokazuje, że Skolimowski w pozornie nic nieznaczących szczegółach ukrywa większy sens scen.

16. Ekran z kina
Intrygująca jest też scena, kiedy Leszczyc i Teresa są w mieszkaniu. W tle sceny na ekranie widać wyświetlany film, w którym do uciekającej samochodem kobiety, ktoś strzela z karabinu maszynowego. Kobieta wysiada na stacji i biegnąc wpada pod pociąg. Czy jest to nawiązanie do pierwszej sceny filmu, kiedy dziewczyna z Rysopisu ginie pod kołami pociągu? De facto, sprawdza się jasny płaszcz dziewczyny, które widać w początkowej scenie filmu. Czy jest to jakaś metafora, iż tej soboty, Leszczyc rozpoczyna nową kartę w swoim życiorysie. Wspomnienie młodości, to tułanie się w potrzebie określenia, obrania jakiegoś kierunku, z Rysopisu, dawna miłość – którą symbolizuje dziewczyna, odchodzi w niepamięć. Kiedy ginie dziewczyna, ginie też zagubiony Leszczyc z Rysopisu, a zaczyna żyć Leszczyc z Walkowera. Znajduje to oddźwięk w scenie ze sprzedawcą, gdyż tam Leszczyc wspomniał aby pomyśleć o śmierci w dniu swoich urodzin. Ja interpretuje to właśnie w ten sposób, aby rozpocząć nowy etap, a zamknąć stary. Zabić wspomnienia, nieudaną miłość, której zakończenie symbolizuje dziewczyna.

17. Uderzenie w twarz
Ponadto nie bez znaczenia jest fakt, iż Teresa policzkuje Leszczyca. Sprawdziła się de facto przepowiednia fałszywego księdza: „Czemu oddajesz? Jeżeli przyjmiesz uderzenie i przyjmiesz je jeszcze raz, nie będziesz już wtedy sam, będziesz z tym, który zawaha się czy ma Cię uderzyć”. „To byłby nokaut” I nie dziwi fakt, iż ostatnia scena kończy się nokautem Leszczyca. Zatem czy w ten sposób spełniła się kartka głosowa Leszczyca? Nie jest już sam, bo jest z tą która go uderzyła, a poprzez to, że wyskoczył z pociągu, wrócił na ring i pokazał jak walczy się o byle co (zegarek Pabieda). Jednocześnie patrzył jak Teresa poddaje się, uciekając z Płocka po porażce, kiedy nie zdołała obronić projektu zapory parowej w petrochemii Płock przed komisją.


18. Zapałka
Scena, w której Teresa zapala zapałkę, do złudzenia przypomina początek „Rysopisu”. Znowu twarz Leszczyca rozświetla płomień zapałki. Tym razem Leszczyc leży koło innej kobiety.

19. Wycinanka
Teresa stoi na tle okna i charakterystycznie podnosi wycinankę, która wygląda niczym starodawny namalowany portret pary ślubnej. Mówi: „Tu postawimy tapczan, a tu powiesimy zdjęcie ślubne.”

20. Baletnice na tarasie
W momencie kiedy Leszczyc i Teresa oddalają się z restauracji na tarasie w tle widać rozgrzewające się baletnice.


ocenił(a) film na 7
filipmosz

Świetny temat !! Może bym się dopisał / wypowiedział, ale trylogię zacząłem oglądać od końca (z rok temu "Barierę" widziałem, teraz "Walkower", a "Rysopis" w nieokreślonej przyszłości), więc nie mam za dużo do powiedzenia. Oba filmy wyraźnie łączy sposób realizacji - podobny styl zdjęć (bardzo długie, zagrywki z włączaniem światła które odsłania np. drugi plan na którym jest coś, co pcha scenę do przodu) oraz sposób narracji - w obu filmach bohater spotyka przypadkowych ludzi, a całość wydaje się nie łączyć.

Tak czy siak, już teraz widzę, że to jedna z najlepszych rzeczy w polskim kinie.

filipmosz

Ja nie rozumiem. Dlaczego Leszczyc kłamie na komendzie mówi że załatwiał wagę do kombinatu chociaż poszedł do sklepu po to aby sprzedać radio, zapewne zobaczył, że nei ma pieniędzy kiedy dostał rachunek, w ogóle w tym momencie następuje jakgdyby zwrot akcji - mam na mysli wypadek w obecności miecia złodzieja zaraz po cichej deklaracji miłości przy stoliku. Zdziwiło mnie też, że zdecydował się sprzedać jedyne radio (które w jakiś dziwny sposób do niego później powróciło), chociaż miał tyle zegarków to już na samym początku filmu zadeklarował patrząc na siebie w lustrze, że te zegarki nie są na sprzedaż. Ostatecznie zdecydował się wziąć 'ostatni' udział w zawodach za co również otrzymał 'pabiedę' broniąc jej pomimo wszystko. Również nie wiem o co chodzi z tymi zegarkami. Bardzo mi się spodobał ten film, na pewno jeszcze wielokrotnie będę do niego wracać.

ocenił(a) film na 9
kamik0

radio nie powróciło w dziwny sposób. na początku filmu Leszczyc powiedział, że ma dwa radia.
tak samo jak miał wiele zegarków.
bo.... no dobra, nie będę spoilerował. ;-)

Pobierz aplikację Filmwebu!

Odkryj świat filmu w zasięgu Twojej ręki! Oglądaj, oceniaj i dziel się swoimi ulubionymi produkcjami z przyjaciółmi.
phones