Bardzo mi się podobał, głównie ze względu na wiarygodność - brak propagandy stalinowskiej,
patosu amerykańskiego, zmniejszania odpowiedzialności obywateli hitlerowskich Niemiec i ich
wybielania.
Być może wygodnie jest mieć katów w rodzaju SS, UPA, czy NKWD po swojej stronie, to wiele
upraszcza jeśli chce się osiągnąć dobrobyt czyimś kosztem, dokonać podboju krajów lub ich
części, wybijając/wynaradawiając/dokonując ludobójstwa ludności, która już o nic się nie
upomni i na dany teren nie powróci. To wygodne dla ludzi, których nie stać na skrajne
okrucieństwo, choć potrafią czerpać z tego korzyści, nie dociekać prawdy i ukrywać ją przed
samym sobą. Udawać, że nic się nie stało.
Wygodne jest też myślenie, że podpis nie zabija. Tylko składanie podpisu, który nadaje mocy
prawnej i w zasadzie usprawiedliwia morderstwa niewinnych wg mnie jest czymś równie
złym albo i gorszym od samego zabójstwa, bo zabija czujność opinii społecznej, która czuje się
wtedy rozgrzeszona.
W filmie na końcu dowiadujemy się, iż skazani wyszli na wolność po kilku latach. Może dziś,
pomimo wielu wysiłków policji, czy innych organów publicznych, nasze sądy najpierw skazują
winnych przestępstw, a później dzięki istnieniu pewnych przepisów, te skazane osoby po
krótkim czasie znów cieszą się wolnością - co z tego? Moim zdaniem to kwestia
odpowiedzialności jednostki, szczególnie przed samym sobą, kwestia moralności, a nie tego,
że nie ma sprawiedliwości na świecie i zasłaniania się wymówką najstarszą "bo inni też". Jeśli
są dowody i można komuś udowodnić winę, to jest to obowiązek z moralnego punktu
widzenia. "..musimy przetrwać za wszelką cenę" - rozmowa oskarżyciela z generałem - te
słowa mówią, że z politycznego i wojskowego punktu widzenia już nie jest to tak
jednoznaczne. Jeśli weźmiemy kwestie wypowiadane przez Madame Berthold , czy obrońcę
(tu słusznie zauważył) - że winę ponoszą również komuniści/staliniści, mocarstwa europejskie
bierne wobec wydarzeń w Czechosłowacji, Austrii (o Polsce nie wspomniał), Amerykanie
równie bierni i bogacący się podczas wojny - to jest to strach Niemców przed
odpowiedzialnością, próba usprawiedliwienia.
Wszystko w tym filmie zagrało, do tego świetni i dopasowani aktorzy.