Recenzja filmu

Fanatyk (2001)

"Fanatyk" jest jednym z tych filmów, które pozostawiają w umyśle widza pewien ślad. Czasem jest on trwały, innym znów razem jest to chwilowe zachłyśnięcie się tematem, by potem znów wrócić do szarej rzeczywistości spraw w swej błahości nader trudnych. Niemniej choć przez krótki moment po obejrzeniu tego filmu będziemy wręcz zmuszeni do zastanowienia się nad jego szerokim przekazem. Film Henry'ego Beana został oparty dość luźno na wydarzeniu, które faktycznie miało miejsce. W roku 1965 w New York Times ukazał się artykuł o pewnym młodym człowieku, który został aresztowany podczas demonstracji Ku Klux Klanu. Otóż ów chłopak był Żydem. Parę godzin po opublikowaniu artykułu, popełnił samobójstwo. "Fanatyk" opowiada historię poznawania własnej tożsamości przez młodego skina-nazistę, będącego jednocześnie Żydem, Danny'ego Balinta. Jako dziecko był wychowywany w duchu religii judaistycznej i uczęszczał do jesziwy. Jednak przez zbyt liczne pytania z jego strony, zbyt mocne argumenty podważające podstawowe założenia wiary i wielokrotne kłótnie z ortodoksyjnym nauczycielem został wydalony ze szkoły. Poznajemy szczegółowo scenę jednej z dysput, mających miejsce podczas lekcji, między głównym bohaterem a prowadzącym zajęcia. Czy Bóg był dla Abrahama aż tak ważny, by ten miał poświęcić swego pierworodnego syna Izaaka? To pytanie było ostatnim zadanym w tej klasie przez Danny'ego. Nie uzyskał na nie satysfakcjonujące go wypowiedzi, a sama scena tak bardzo utkwiła mu w pamięci, że wracał do niej wielokrotnie, podczas swoich poszukiwań własnego "ja". Wydarzenia tamtego dnia miały dla chłopaka daleko idące konsekwencje. Niemoc rabinackiego wykładowcy i jego szybka ucieczka z pola bitwy pokazały Danny'emu słabości narodu żydowskiego i podsyciły tworzący się w jego umyśle antysemityzm. Z czasem chłopak odnalazł nazizm i obrał go za swoją życiową ideologię. Był niezwykle inteligentny i organizowane lub też przypadkowe bójki podczas wypadów z kolegami o równie radykalnych poglądach przestały mu wystarczać. Pojawił się więc z paroma towarzyszami na spotkaniu faszystowskich idealistów. Przez swoją inteligencję i niezwykłą charyzmę, z jaką głosił własne poglądy na temat Żydów, od razu zdobył serca zebranych. Od tego momentu w jego życiu coś się zmienia. Z jednej strony podejmuje próbę przekonywania coraz większej ilości ludzi do swoich racji, z drugiej zaś coraz aktywniej udziela się w nazistowskich bojówkach. Przełom następuje w momencie, gdy jedną z akcji ma być wysadzenie i wcześniejsze zbezczeszczenie synagogi. W trosce o Torę Danny zabiera ją do domu. Powracają dawne zwyczaje i rodzą się nowe wątpliwości. Sam Danny przez cały czas próbuje odnaleźć samego siebie. Kłóci się sam ze sobą, czy pozostać wiernym przyjętym założeniom, czy też pójść za głosem serca, które woła o powrót do wiary i Boga. Jednak nie on sam staje przed tym ciężkim dylematem. Na faszystowskim spotkaniu Danny poznaje pewną młodą dziewczynę, Carlę. Ona również przez cały czas próbuje znaleźć własne miejsce na Ziemi. Carla łapie się tego, co ma najbliżej, a jednocześnie, co jest choć trochę inne niż nazistowskie ideały matki i jej przyjaciela - wchodzi świat Judaizmu. Danny uczy ją języka hebrajskiego, sama odnajduje schematy żydowskich zwyczajów. Choć są dla niej tylko puste rytuały, nie kierowane potrzebą wiary, mają dla niej ogromne znaczenie. W końcu widzi coś innego niż nienawiść, może oderwać się od narzucanych jej poglądów. Uważam, że jest to ważna postać. Wśród rozterek głównego bohatera, odnośnie własnego "ja", cały obraz jest niezwykle silnie naładowany różnymi ideologiami. Najbardziej zauważalnymi jest odrodzony nazizm i religia żydowska, o której również bardzo dużo się mówi. Gdyby tylko dokładniej się przyjrzeć, można wywnioskować podstawowe założenia zarówno skinheadów, jak i Żydów. Odnośnie pierwszej z doktryn, na pierwszy rzut oka wszystko jest zgodne z prawdą. Faktycznie ich poglądy są aż tak radykalne, ich działania do tak wysokiego stopnia nasycone brutalnością, a w swojej słuszności naprawdę mocno utwierdzeni. Jednak z rzeczywistym obrazem tej idei kłócą się niektóre szczegóły, pokazane w filmie. Mocno uderzył mnie kolor sznurówek i szelek głównego bohatera - mianowicie czerwień. Dla człowieka wyznającego nade wszystko pogląd "czystość rasy" i nie uznający żadnych innych ideologii za słuszne, kolor powszechnie uważany za symbol utożsamiania się z poglądem komunistycznym jest swoistą obrazą. To małe niedociągnięcie dało mi do myślenia: czy aby takich kwiatków nie jest więcej? Moją szczególną uwagę odnośnie strony aktorskiej samego filmu zwróciła kreacja głównego bohatera. Ryan Gosling wprost genialnie odegrał swoją rolę. Jest przede wszystkim autentyczny w każdym swoim ruchu i każdym słowie. Powoli można zacząć wierzyć, że film ten jest po prostu historią jego własnego życia. "Fanatyka" poleciłabym wszystkim, którym sprawa nietolerancji nie jest obca. Jest to obraz dość uniwersalny. Schemat filmu można dopasować nie tylko do antysemityzmu, ale także do wielu innych mniejszości - zarówno rasowych, jak i kulturowych, wyznaniowych czy seksualnych. Na co dzień spotykamy się z ludźmi, wewnętrznie ze sobą skłóconych, którzy głoszą nienawiść, a tak naprawdę boją się jej, bo sami są jej obiektem. Jednak nad przesłaniami tego filmu rozwodzić się można godzinami. Jest ich wiele i każdy znajdzie w nim coś dla siebie. Jest to obraz dość kontrowersyjny, ale mam nadzieję, że wielu ludziom da jeszcze więcej do myślenia i wyniknie z tego coś jak najbardziej pozytywnego.