Recenzja filmu

Ostatni samuraj (2003)

Akcja filmu rozgrywa się w Japonii końca XIX wieku. Cywilizacja Zachodu zaczyna mieszać się z dawną kulturą i tradycją. Nathan Algren (Tom Cruise), zgorzkniały bohater wojny secesyjnej, trafia na dwór Cesarza z misją przeszkolenia i mobilizacji armii japońskiej. Jednakże grupa samurajów sprzeciwia się zamianie mieczy na karabiny. Wolą oni umrzeć z honorem, niż zaakceptować hańbę w postaci zmiany tradycji walki. Nathan przyłącza się do ich walki, która choć z góry skazana na niepowodzenie będzie najwspanialszą przygodą jego życia. Film Edwarda Zwicka to wspaniała i przejmująca, epicka opowieść o honorze, odwadze i poświęceniu legendarnych japońskich wojowników. W obliczu dominacji Zachodu na świecie Japończycy starali się utrzymać swoją odrębność, swe obyczaje i tradycję. Dla samuraja jego przynależność do kasty wojowników, najwyższej grupy społecznej była zaszczytem i powodem do dumy. Kierowali się oni kodeksem Bushido, zakładającym honorową walkę i spokojne pogodzenie się z przegraną. Samuraj walczył i umierał z honorem, czerpiąc radość z walki jako największego sacrum. Cywilizacja Zachodu brutalnie naruszała odwieczny ceremoniał samurajów. Europeizacja i wpływy zachodnie mocno zakorzeniły się w Japonii pod koniec XIX wieku. Zachód próbował pozyskać sobie niedostępną i odizolowaną dotychczas Japonię dla stworzenia rynków zbytu dla rodzimego handlu. Jednakże jest prawdą, że wielowieczna izolacja Japonii na arenie międzynarodowej, zdecydowanie zahamowała rozwój społeczny kraju. Świadomość narodowa nadal czerpała z tradycji i kultury przodków. Nowoczesne techniki wojenne przewyższały Japończyków pod każdym niemal względem. Jednak tym, co wyróżniało Japończyków od kolonizatorów była niepohamowana chęć walki i zawzięty upór w dążeniu do odzyskania spokoju. Niestety, koniec XIX wieku, otwarcie szlaków handlowych i japońskich portów to początek końca tradycyjnej Japonii i "ery samurajów". Zachodnie wpływy zaczęły dominować i powoli wypierać tradycyjną japońską kulturę. Nathan Algren to człowiek, który przeżył wiele. Jako weteran wojny secesyjnej widział bezsens i okrucieństwo wojny. Zatracił swoje poczucie moralności i człowieczeństwa, by rzucony przez życie, podobnie do suchego liścia na wietrze znaleźć się w Japonii i odnaleźć swoje miejsce na Ziemi. Początkowo kapitan Algren, dumny i surowy żołnierz, ściśle reprezentował postawę Zachodu. Jednakże z czasem zrozumiał w czym uczestniczy. Zdecydował, po której stronie stanąć. Poznając coraz bliżej kulturę i obyczaje Japończyków, Algren podziwia zagrożoną kulturę, którą ma za zadanie zniszczyć. W efekcie Algren przechodzi na stronę "wroga". Rozumie postawy samurajów. Mieszka w rodzinie japońskiego samuraja, jednakże traktowany jest z życzliwością i dobrocią. Japończycy nie zważają na jego pochodzenie, czy poglądy. Traktują go jak normalnego człowieka. Widząc wewnętrzny spokój Japończyków wobec realnego zagrożenia, Algren zamienia się w samuraja. Jednak droga do tego daleka. Od pewnej dziewczyny dostaje zbroję i miecz, jak się potem okazuje własność męża tej kobiety, który zginął z ręki Algrena. Nathana dziwi spokój i opanowanie wdowy, która nie dąży do zemsty, rozumiejąc śmierć swojego męża. Zbroja i miecz odtąd stanowią dla Algrena nowy wymiar honoru i męstwa. Nathan staje się jednym z nich, legendarnych wojowników przekonują ich o swoim poświęceniu i walcząc ramię w ramię staje się godnym tytułu samuraja. Niestety koniec jest już blisko. Wojska zachodnie nakazują rozbrojenie samurajów. Cesarz Japonii, całkowicie podporządkowany interesom Zachodu, stawia daremny opór. Zachodni dygnitarze, zatwierdzając własne ustawy skazują tradycję i kulturę Japonii na zagładę. Nathan, pamiętając eksterminację Indian amerykańskich zajmuje miejsce po stronie samurajów. Ich z pozoru bezsensowna walka jest wyrazem desperacji, odwagi, męstwa i honoru. Algren przyłączając się do rebelii potwierdza swoje stanowisko. Stając przeciwko swym dawnym współpracownikom, przełożonym, staje się ich wrogiem. W ostatecznym starciu samurajowie stają do swej decydującej rozgrywki, która z góry naznaczona bezsensem, skazana jest na porażkę. Wolą jednak umrzeć z honorem niż zatracić swoje, tak długo pielęgnowane wzorce, przekazywane z pokolenia na pokolenie od niepamiętnych czasów. Epicka opowieść o schyłku "ery wojowników" w Japonii jest smutną retrospekcją, brutalnej i bezmyślnej polityki Zachodu, wodząca na myśl podboje konkwistadorów. Ukazuje także tragizm człowieka rozdartego i upośledzonego moralnie, a także świadomość zbiorową i odwagę przyjęcia losu takiego jaki jest pisany. Wspaniałe zdjęcia, efektowne sceny pojedynków i rażące swym rozmachem sceny batalistyczne zasługują na najwyższe uznanie. Film urzeka swoim inscenizacyjnym rozmachem i orientalizmem, który pomieszany z europejską kulturą daje nam pełnowymiarowy obraz ówczesnych nastrojów polityczno-społecznych. To także uniwersalna opowieść o życiu, o naszej roli w jego kształtowaniu i o godnym zmierzaniu przez nie. Na koniec wspomnę, że film "Ostatni samuraj" zdobył cztery nominacje do Oskara.