Na podstawie sztuki Jerome'a Lawrence'a i Roberta E. Lee, która została zainspirowana autentycznymi wydarzeniami, tak zwanym "małpim procesem", który miał miejsce w 1925 roku w Dayton w stanie Tennessee.
W konserwatywnym miasteczku na południu Stanów Zjednoczonych, gdzie zasady postępowania wyznacza Biblia, młody nauczyciel, Bertram T. Cates (Dick York) zostaje postawiony przed sądem za nauczanie teorii Darwina. Jego obrony podejmuje się znany prawnik Henry Drummond (Spencer Tracy), zaś oskarżycielem zostaje chrześcijański fundamentalista Matthew Harrison Brady (Fredric March). Rozpoczyna się proces, który zburzy spokój nie tylko miasteczka, w którym się rozgrywa, ale i całego kraju.

Dramat sądowy rozgrywa się w USA w 1925 roku. Film ukazuje kulisy tzw. "małpiego procesu", który wstrząsnął amerykańską opinią publiczną. W małym, sennym miasteczku na amerykańskiej prowincji, gdzie Biblia uważana jest powszechnie za jedyną wyrocznię, nauczanie darwinowskiej teorii ewolucji to wielkie ryzyko. W obawie, by umysły dzieci nie zostały zatrute "bluźnierczą" teorią, mieszkańcy osadzają młodego, odważnego nauczyciela (Dick York) w więzieniu. Nauczyciela broni jeden z najlepszych, choć trochę kontrowersyjnych prawników w kraju, Henry Drummond (Spencer Tracy). Oskarżycielem jest równie dobry Matthew Harrison Brady (Fredric March). Podczas gdy Drummond walczy w obronie wolności przekonań, Brady skupia wokół siebie zaślepioną żądzą zemsty lokalną społeczność używając słowa bożego niczym amunicji. Wyrok, który ma zapaść, nie tylko zburzy spokój prowincjonalnego miasteczka, ale wstrząśnie całą Ameryką.

Bertram T. Cates (Dick York) jest nauczycielem biologii. Gdy pewnego razu opowiada dzieciom o teorii ewolucji, zostaje aresztowany. Sprawą interesuje się cyniczny dziennikarz, E. K. Hornbeck (Gene Kelly). Wynajmuje on słynnego prawnika, Henry'ego Drummonda (Spencer Tracy), aby bronił Catesa podczas procesu. Oskarżycielem zostaje uwielbiany w mieście Matthew Brady (Fredric March), religijny fanatyk, dawny kumpel Drummonda. Wydawać by się mogło zwykły proces zmienia się w zaciekłą rywalizację między mężczyznami...