Recenzja wyd. DVD filmu

Matka i córka (1960)

Matka i córka, wojna i pokój, ideały i rzeczywistość – w przypadku filmu Vittoria De Siki można by tak wymieniać długo. Mamy tu bowiem do czynienia z czymś więcej niż powtarzaną historią o ludziach szukających schronienia podczas wojny. Losy bohaterów żyjących we Włoszech u progu II wojny światowej stają się uniwersalnym i pełnym symboli obrazem natury człowieka.

Piękna wdowa Cesira (oskarowa rola Sophii Loren) mieszka wraz z córką Rosettą (Eleonora Brown) w Rzymie, gdzie kobieta prowadzi dostatnie życie prowadząc sklep. Jednak ze względu na zdrowie córki, postanawia opuścić miasto. Troska o zabezpieczenie majątku doprowadza Cesirę do Giovanniego (Raf Vallone), darzącego ją uczuciem mężczyzny, z którym kobieta przeżywa pierwszy i ostatni prawdziwy akt miłosny w filmie. Po tym fakcie, matka i córka wsiadają do pociągu, rozpoczynając tym samym podróż w "bezpieczniejsze" strony.

Wyjście bohaterek z pociągu rozpoczyna właściwą część filmu – ujawnia charakter twardo stąpającej po ziemi, a zarazem oddanej córce Cesiry. Nie boi się faszystów oraz stawia na swoim, co sprawia, że zyskuje szacunek w oczach innych. Mieszkańcy wioski, do której przyjechała z dzieckiem traktują ją jak arystokratkę, ale kobieta za każdym razem podkreśla, że ma wiejskie pochodzenie. Drugie oblicze kobiety odkrywa Michele (świetny Belmondo) – idealista uważany za profesora w wiosce ze względu na ukończone studia. Mężczyzna wydaje się być złożony z cech obu tytułowych bohaterek; niezłomności Cesiry i niewinności Rosetty, co następnie sprawi, że matka i córka obdarzą go uczuciem. Michele staje się też wykładnią myśli osób świadomych okrucieństwa wojny, w przeciwieństwie do reszty otaczających go osób, które nie wykazują podobnej wrażliwości, a ich jedynym celem jest przeżycie (co zauważyć można w symbolicznej scenie czytania Biblii). Względnie bezpieczne życie na prowincji kończy się ze względu na nasilające się naloty, a dla głównej bohaterki także przez relację z Michelem. Cesira podejmuje decyzję powrotu z córką do Rzymu. Paradoksalnie, z wioski wyrusza też Michel, który przypadkowo zostaje zmuszony przez Niemców do poprowadzenia ich przez góry. Drogi bohaterek i mężczyzny rozchodzą się. W tym samym czasie nadchodzi czas wyzwolenia Włoch. Dla Cesiry i Rosetty czas wyzwolenia staje się czymś zgoła odmiennym. To właśnie wtedy matka proponuje odpoczynek w kościele, w którym rozegra się najtragiczniejsza scena filmu. Życie bohaterek ulega przemianie – matka porzuca dotychczasowy racjonalizm, a córka – w brutalny sposób wchodzi w dorosłość. Na domiar złego, Cesira dowiaduje się o losach Michela, co finalnie łączy matkę i córkę we wzajemnym nieszczęściu.

Fenomenem obrazu Vittoria de Siki jest gra najważniejszych bohaterów. Miłość matki i córki jest w pełni autentyczna. Rosetta ma te same gesty i upodobania, ale więź pomiędzy nimi można poznać dopiero w momencie owej "przemiany" po incydencie w kościele. Rosetta zmienia stosunek do matki, wyraz twarzy, a nawet ton głosu. Rosetta staje się kobietą. Warto zwrócić uwagę, że Eleonora Brown grała swoją rolę mając 12 lat, dorównując oskarowej roli Loren.

Strona techniczna filmu zachwyca w równym stopniu, co gra aktorska. Zdjęcia tłocznych domostw i kontrastują z kamienistymi drogami, na których giną ludzie. Jednakże absolutnym majstersztykiem Siki jest scena w kościele – ptaki zwiastujące tragedię, modlitwa córki i przerażające ujęcie jej twarzy w punkcie kulminacyjnym filmu.

"Matka i córka" znajdzie swoich zwolenników zwłaszcza wśród obeznanych w kinie włoskim. Reżyser ujmuje tragizm wojny w pięknej, choć tragicznej, neorealistycznej otoczce. Pomimo różnicy w latach powstania, obraz ten można śmiało zestawiać z trylogią o wojnie Rosselliniego.