Recenzja filmu

Trzy twarze (2018)

Kiedy nie mówisz, że jesteś, nie ma cię, nie istniejesz. Fragment wiersza cytowany przez jedną z bohaterek "Trzech twarzy" trafnie ilustruje pozycję artysty we współczesnym Iranie, a jeśli dodamy do tego wątek kobiecy – okazuje się, że swoją obecność trzeba nieustannie artykułować. I nie przebierać przy tym w środkach.

Nawet, jeśli miałoby to zrujnować komuś psychikę. Znana aktorka Behnaz Jafari odbiera wiadomość od młodej dziewczyny ze wsi, której rodzice zabronili podjęcia nauki w szkole aktorskiej. Nagranie zawiera dramatyczny apel o pomoc w przekonaniu ich, a także fragment próby samobójczej. Gdy pętla zaciska się na szyi dziewczyny, nagranie się urywa. Rozpoczyna się za to koszmar Jafari, która z pomocą reżysera Jafara Panahiego dociera na azerską prowincję, by odnaleźć dziewczynę i pozbyć się ciężaru współodpowiedzialności.

Podróż przez tamtejsze wioski przypomina próbę dogadania się w obcym języku – by bezpiecznie pokonać ostry zakręt, należy dwa razy zatrąbić klaksonem. W celu podtrzymania zaufania, przyjąć od seniora rodu prezent w postaci obrzezanego napletka jego najmłodszego syna i dostarczyć go w predestynowane miejsce. Kierunki świata mieszają się, śmiech wybrzmiewa przez łzy, a pogrzeby przeplatają się z weselami. Wprawdzie przeczytaliśmy wszystkie podręczniki, ale na miejscu okazuje się, że reguły zawodzą – zwłaszcza, jeśli gra się w serialach lub robi filmy.

Opowieść Panahiego jest nie tylko próbą zobrazowania sytuacji kobiet o artystycznych aspiracjach i ich możliwości rozwoju w świetle zmian obyczajowych i politycznych. To przede wszystkim film o tym, kim jest artysta dla przeciętnego człowieka żyjącego w Iranie. Świetnie ilustruje to scena, w której Behnaz i Jafar docierają do wioski i wypytując o poszukiwaną dziewczynę, Marziyeh, słyszą w zamian: To nie przyjechaliście do nas, tylko dla niej? Dla jakiejś dziewczyny? Lokalna społeczność dostrzega w znanych z telewizji twarzach szansę na uzyskanie wsparcia, swoisty menedżment.
Panahi prowadzi narrację niespiesznie, dążąc do wyjaśnienia zagadki. Sam po drodze dokonuje wglądu w samego siebie i zadaje pytania: o celowość sztuki, swoją pozycję jako twórcy, ludzkie motywacje. To nie pierwsza produkcja, w której reżyser pojawia się w filmie jako autentyczna postać ("Taxi Teheran"). Niektórym scenom nadaje nieco komediowy sznyt, pozwalając w ten sposób swojej wrażliwości portretować żywe świadectwa zmian społecznych – ludzi. I robi to z niebywałą empatią i dbałością o szczegóły.

"Trzy twarze" mogły być nie wyróżniającym się niczym kinem drogi – nie stało się tak dzięki umiejętnościom reżysera, który nie tylko bacznie obserwuje, ale także słucha swoich bohaterów. To właśnie ta ostatnia umiejętność pozwala mu robić kino, które pozostaje w opozycji do tego, co politycznie wygodne. Od 2010 roku Panahiego obowiązuje zakaz opuszczania kraju i wykonywania zawodu reżysera, a jego prawna osobowość w Iranie nie istnieje. Wszystko dlatego, że postanowił przedstawiać na ekranie prawdę. Mimo to Panahi nadal tworzy, a jego filmy doceniane są na festiwalach na całym świecie. Ten rodzaj autentyczności stawia kino w pozycji korespondenta, a listy pisane odręczną ręką twórcy stają się ważnym głosem ze świata.