Rozmowy jazzowe

Pierwszy polski film o jazzie i zarazem niezwykły dokumentalny zapis występu dwóch legendarnych zespołów muzycznych: "Hot Club Melomani" i "Sekstetu Komedy". Ten mało znany i właściwie nie rozpowszechniany (jedyna krótkometrażówka wyprodukowana w Syrenie) debiutancki film przyszłego wybitnego dokumentalisty Andrzeja BrzozowskiegoPierwszy polski film o jazzie i zarazem niezwykły dokumentalny zapis występu dwóch legendarnych zespołów muzycznych: "Hot Club Melomani" i "Sekstetu Komedy". Ten mało znany i właściwie nie rozpowszechniany (jedyna krótkometrażówka wyprodukowana w Syrenie) debiutancki film przyszłego wybitnego dokumentalisty Andrzeja Brzozowskiego wyrósł z fascynacji muzyką łódzkiego zespołu jazzowego Melomani, założonego na początku lat 50. przez Jerzego „Dudusia” Matuszkiewicza. Historia tego zespołu związana jest ze szkołą filmową w Łodzi, gdzie na wydziale operatorskim studiowali jego dwaj czołowi muzycy: Jerzy Matuszkiewicz (w późniejszych latach autor muzyki do kilkudziesięciu filmów fabularnych, m.in. seriali "Stawka większa niż życie", "Janosik") i Witold Sobociński (autor zdjęć, m.in. do "Sanatorium pod klepsydrą", "Ziemi obiecanej", "Wesela", "Frantica") i gdzie zespół grał na słynnych szkolnych balach. W szkole organizowano wykłady i odczyty dotyczące muzyki jazzowej, które często wygłaszał krakowski artysta plastyk  i znawca tej muzyki Jerzy Skarżyński, autor scenografii do "Rozmów jazzowych" a później do filmów Wojciecha Jerzego Hassa (m.in. do Rękopisu znalezionego w Saragossie, Lalki, Sanatorium pod klepsydrą). Na początku lat 50., kiedy oficjalne jazz uznawany był za wytwór wrogiej kultury burżuazyjnej, a jego publiczne granie groziło różnymi sankcjami, „Melomani” urządzali jam sessions w prywatnych mieszkaniach, między innymi u Andrzeja Brzozowskiego. Sytuacja zmieniła się po październiku’56. 5 stycznia 1958 roku „Melomani”, jako pierwszy w historii zespół jazzowy, wystąpili w Filharmonii Narodowej w Warszawie. "Rozmowy jazzowe" składają się z dwóch części. W pierwszej, zatytułowanej "Jazz tradycyjny", oglądamy i przysłuchujemy się występowi zespołu „Hot Club Melomani” w składzie: Jerzy Matuszkiewicz (saksofon sopran), Leszek Lic (klarnet), Włodzimierz Wasio (puzon), Andrzej Kurylewicz (fortepian), Roman Dyląg (kontrabas), Witold Sobociński (perkusja). Brzozowski filmuje ich na tle surrealistycznej dekoracji wybudowanej przez Skarżyńskiego, której centralnym elementem jest drabina do nieba. Na jej szczycie znajduje się okno. Muzycy, rozstawieni na kamiennym bruku, kierują swoją grę w jego stronę. Okno  otwiera się i odsłania rogalik księżyca zawieszony na niebie. W drugiej części, noszącej tytuł "Jazz nowoczesny", wystąpił "Sekstet Komedy" (lider zespołu, Komeda–Trzciński, grał wcześniej w "Melomanach", w późniejszych latach skomponował muzykę do filmów Romana Polańskiego, tj. "Nóż w wodzie", "Matnia", "Dziecko Rosemary") w składzie: Krzysztof Trzciński (fortepian), Jan Wróblewski (klarnet), Zdzisław Brzeszczyński (puzon), Jerzy Milian (wibrafon), Józef Stolarz (kontrabas), Jan Zylber (perkusja). Scenografia jest tu zupełnie inna: na czarnym tle, nad głowami grających, między nimi, unoszą się białe bryły kul i prostopadłościanów. Kamera jest w nieustannym ruchu, twarze jazzmanów nieledwie wyłaniają się z mroku w smugach światła. Film Brzozowskiego jest wyjątkowym świadectwem tego niezwykłego fenomenu kulturowego jakim był polski jazz lat 50. Dopiero w 1963 roku powstał kolejny ważny i bardziej znany film dokumentalny o tej tematyce, był to "Opus jazz" Janusza Majewskiego, prezentujący kwintet Andrzeja Kurylewicza. więcej