Zygmunt Freud 

Zygmunt Freud ? austriacki neurolog i psychiatra pochodzenia żydowskiego. Jest uważany za "ojca" psychoanalizy, jednego z najważniejszych kierunków współczesnej psychologii, który miał też niemały wpływ na rozwój filozofii, kulturo- i religioznawstwa oraz innych nauk społecznych, a nawet sztuki.

Urodził się 6 maja 1856 we Freibergu na Morawach (obecnie Příbor w Republice Czeskiej). Jego ojciec, Jakob, nie był człowiekiem zamożnym - miał firmę zajmującą się handlem wełną. Był 20 lat starszy od swej trzeciej żony, a ukochanej matki Zygmunta, Amalie Nathanson. Sam Zygmunt twierdził, że duża różnica wieku pomiędzy rodzicami może spowodować przyjście na świat geniusza.

Zygmunt Freud ukończył gimnazjum i chciał studiować prawo, jednak interesował się też naukami przyrodniczymi i rozwijającą się wówczas teorią Darwina. W 1873 rozpoczął na Uniwersytecie Wiedeńskim studia biologiczne, a następnie medyczne. Gdy ukończył kurs podstawowy, otrzymał pracę we właśnie powstającym na tej uczelni Laboratorium Fizjologii i Neurologii, gdzie zajmował się histologią układu nerwowego.

Podczas studiów miał problemy ze względu na swe żydowskie pochodzenie, chociaż nie praktykował judaizmu. Szkołę ukończył z opóźnieniem. W 1881 roku został nominowany na doktora wszech nauk lekarskich, porzucił trudną i mało intratną karierę naukową i rozpoczął praktykę lekarską, choć wciąż zajmował się pracą naukową; interesowała go na przykład kokaina jako środek znieczulający. Jednak z powodu spraw osobistych (17 czerwca 1882 roku zaręczył się z Marthą Bernays; poślubił ją 13 września 1886 i miał z nią sześcioro dzieci) wyniki swych obserwacji przekazał Karlowi Kollerowi, eksperymentującemu ze środkami do miejscowego znieczulenia podczas zabiegów na oku. Koller opublikował w 1884 roku wyniki badań Freuda jako własne. Okazało się to przełomem w chirurgii oka. Freud opublikował w tym samy roku swój artykuł ?Über Coca?, niemniej jednak nielojalność Kollera bardzo uraziła Zygmunta.

W roku 1885 Freud otrzymał nominację na docenta prywatnego, dzięki czemu mógł prowadzić własną praktykę lekarza ogólnego. Jednak najbardziej interesowała go neurologia. Niemały wpływ na rozwój tych zainteresowań miała znajomość (nawiązana podczas praktyki w Paryżu) z Jeanem Martinem Charcotem, który posługiwał się hipnozą w leczeniu nerwic histerycznych. W ówczesnych czasach uważano, że u podłoża tej choroby leżą przyczyny organiczne. Jednak skuteczność hipnozy w terapii wskazywała na przyczyny psychiczne. Wszystko to miało się przyczynić do rozwoju kierunku psychoanalizy, chociaż jego raporty na temat histerii zostały przyjęte bardzo chłodno w środowisku wiedeńskich lekarzy. Mimo to Freud zaczął stosować poznane w Paryżu metody leczenia zaburzeń w swojej prywatnej praktyce, udoskonalając je podczas kolejnej praktyki we Francji (1889). Sam Freud cierpiał na migreny prawdopodobnie na podłożu nerwicowym, co skłaniało go też do autoanalizy.

W swych badaniach nad histerią analizował przypadki molestowania seksualnego w dzieciństwie, reakcje na wyrządzane krzywdy oraz silne pobudzenia emocjonalne, zwłaszcza irracjonalne. Doszedł do wniosku, że elementem terapii powinno być przywrócenie traumatycznych wspomnień, by w ten sposób mogły one utracić swój ładunek emocjonalny. Skutkiem tych zainteresowań były publikacje - "Doniesienie wstępne" (1893) oraz "Studia nad histerią" (1895), napisane wraz z Josefem Breuerem, który zresztą sam zaproponował, by opracowaną przez nich metodę nazwać psychoanalizą. Niestety, również te badania zostały przyjęte chłodno i krytycznie, a Breuer wycofał się z dalszych prac. U Freuda z kolei nasiliły się objawy neurotyczne, a on sam stwierdził, że u ich podłoża tkwią czynniki seksualne. Nie porzucił więc swoich zainteresowań i w listopadzie 1899 roku opublikował dzieło swojego życia - "Objaśnianie marzeń sennych". Twierdził w nim, że sny to nasze ukryte życzenia, zazwyczaj mające związek z życiem seksualnym, projektowane w zawoalowanej formie, a badanie tychże marzeń sennych może pozwolić na dotarcie do nieświadomości psychicznej i dopomóc w wykryciu i leczeniu jej zaburzeń. W kolejnym dziele ("Psychopatologia życia codziennego", 1901) zajął się nieświadomymi przejęzyczeniami i czynnościami pomyłkowymi, a w następnym - zjawiskiem dowcipu językowego ("Dowcip i jego stosunek do nieświadomości", 1905).
Dzieła te przyniosły Freudowi sławę i popularność, ale co za tym idzie nie tylko zwolenników, ale i przeciwników jego teorii. Niemniej w roku 1902 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Nadanie było jednak odwlekane ? geniuszowi znowu zawadzało jego żydowskie pochodzenie, którego bynajmniej się nie wypierał. Dopiero interwencja jednej z pacjentek Freuda, baronowej Marii Ferstel, przyczyniła się do przyspieszenia tej istotnej sprawy.

Jednym z uczniów Freuda został Carl Gustav Jung, choć w wielu punktach nie zgadzał się z teoriami Zygmunta. Freud chciał zrobić z Junga swego następcę, jednak zbyt wiele ich dzieliło, zwłaszcza w zakresie zagadnień seksualnych. Początkowa przyjaźń dwóch wielkich umysłów szybko się rozpadła. Pretekstem do tego stało się dzieło Junga, w którym zupełnie inaczej niż Freud potraktował zagadnienie libido (u Freuda ? popęd płciowy, u Junga - energia psychiczna w ogóle). Faktyczną przyczyną nietrwałości ich przyjaźni był problem stosunku do interpretowanego psychologicznie zjawiska religijności.

Psychoanaliza stała się jednak znaną metodą ? choć traktowaną po macoszemu ? a w roku 1909 zawędrowała do USA. Tam rozwinęła się na tak wielką skalę, jakiej nigdy nie zaznała w Europie.

Inne ważne dzieła Freuda to: ?Trzy rozprawy z teorii seksualnej? (1905) o związkach życia seksualnego z psychiką; ?Totem i Tabu. Kilka zgodności w życiu psychicznym dzikich i neurotyków? (1912-13) o psychoanalizie okresu dzieciństwa i wieku dojrzewania oraz dziejach instytucji totemizmu i tabu; cykl pism teoretycznych (1914-15; m.in. o teorii popędów); wykłady ?Wstęp do psychoanalizy? (1917); ?Przyszłość pewnego złudzenia? (1921) o religii; ?Ego i id? (1923); ?Kultura jako źródło cierpień? (1930); ?Nowy cykl wykładów ze wstępu do psychoanalizy? (1933), korespondencja z Albertem Einsteinem ?Dlaczego wojna?? (1933) oraz ?Człowiek imieniem Mojżesz a religia monoteistyczna? (1939).

Lata 20. XX wieku to dla Freuda pasmo nieszczęść ? śmierć córki Sophie i wnuczka, przewlekła depresja, nowotwór jamy ustnej (psychiatra przeszedł 32 operacje i musiał nosić protezę, która bardzo utrudniała mówienie). W 1938 roku na zawsze rozstał się z Wiedniem ? przez Paryż dotarł do Londynu, gdzie tworzył swe ostatnie dzieła. Choroba powodowała niewyobrażalne cierpienia, zwiastujące nieuchronną śmierć. Przyjaciel Freuda ? Max Schur, który wielokrotnie go operował, zaaplikował mu silną dawkę morfiny, po której Zygmunt zapadł w śpiączkę. Po dwóch dniach, 23 września 1939 roku o 3 nad ranem zmarł. Jego ciało zostało skremowane.

Prywatnie był Freud człowiekiem lojalnym i wyrozumiałym, jednak nie był on duszą towarzystwa ani nie okazywał serdeczności. Dystans zachowywał nawet w stosunku do własnych synów, nieco cieplej odnosił się jedynie do córek. Lubił podróże i kolekcjonował dzieła sztuki antycznej.

Zygmunt Freud do dziś ma nie tylko wielu zwolenników, ale i krytyków. Na pewno popełnił w swej pracy wiele błędów. Zarzuca się mu także, że często naginał prawdę, by pasowała do jego teorii, oraz że ważniejsze były dla niego pieniądze niż zdrowie pacjentów. Nie umniejsza to faktu, że przyczynił się do rozwoju psychologii, a takie pojęcia jak psychoanaliza, kompleks Edypa, ego, id, superego, freudowska pomyłka, libido są stale używane i zapewne będą zawsze wiązane z jego nazwiskiem.