Robert Aldrich I

Robert Aldrich był jednym z najbardziej wyrazistych filmowców nowego pokolenia, które dzięki swej indywidualności pomogło zmienić oblicze amerykańskiego kina w latach 50. Stał się wzorem do naśladowania dla wielu młodych reżyserów lat 60. i 70. Podobnie jak Roger Corman i Samuel Z. Arkoff, uosabiał wolnego ducha niezależnej twórczości, choć przykładał większą od nich wagę do jakości swoich filmów, formy i treści. W Europie zyskał uznanie krytyków na fali słynnej wówczas polityki autorskiej. Wśród miłośników jego kina jest m.in. koreański reżyser Chan-wook Park.

Urodził się w dobrze sytuowanej rodzinie, jego wujkiem był John D Rockefeller Jr. Ku rozczarowaniu rodziców, nie zamierzał podążać narzucanymi mu ścieżkami kariery w bankowości i polityce. Do przemysłu filmowego wkroczył w 1941 jako pracownik biurowy w wytwórni RKO. Przez kolejną dekadę pełnił role kierownika produkcji, zastępcy producenta, dyrektora studia oraz asystenta reżysera u boku m.in. Josepha Loseya, Jeana Renoira, Charlesa Chaplina, Edwarda Dmytryka, Lewisa Milestone’a, Williama Wellmana i Roberta Rossena. Na początku lat 50. zdobywał szlify scenarzysty i reżysera pracując przy telewizyjnych serialach. W kinie debiutował filmem "Big Leaguer", którym udowodnił, że potrafi kręcić poniżej założonego budżetu i szybciej od przewidzianego grafiku. Wkrótce utworzył własną wytwórnię Associates and Aldrich, aby zachować kontrolę nad swoją karierą, mieć wpływ na scenariusze i decyzje producenckie.

Aldrich znany był z męskich obrazów wypełnionych przemocą, pesymizmem i cynizmem. Często umieszczał swoich bohaterów w pierwotnym wręcz położeniu, gdzie człowiek próbuje przetrwać we wrogim mu świecie, mimo wszelkich przeciwności, w tym systemowej opresji. Jak sam wspominał, często wracał do nieco przerysowanych, "nadmiernych" postaci, które walczą o swoją odrębność, prawość, postępują według własnych zasad, choćby miało ich to doprowadzić do tragedii. Wielokrotnie ukazywał grupę mężczyzn uwięzionych w specyficznej, zamkniętej sytuacji ("Atak!", "10 sekund do piekła", "Start Feniksa", "Parszywa dwunastka", "Spóźniony bohater", "Ucieczka Ulzany", "Najdłuższy jard", "Ostatni promień blasku").

Nakręcił 30 filmów pełnometrażowych. Najsłynniejszym jest "Parszywa dwunastka", jeden z największych hitów dekady, ukazujący mroczną stronę armii i działań wojennych. "Śmiertelny pocałunek" jest bodaj najbardziej brutalnym i surowym przedstawicielem czarnego kryminału, odczytywanym przez niektórych jako alegoria makkartyzmu. "Wielki nóż" portretuje Hollywood jako siedlisko zepsucia, pełne dyktatorskich szefów popychających ludzi do zaprzedania swej godności (ewidentne aluzje do Harry’ego Cohna i Jacka Warnera). "Co się zdarzyło Baby Jane?" i "Legenda Lylah Clare" odsłaniały przeszywające Hollywood zazdrość, pustą mitologię oraz egomanię. "Ucieczka Ulzany" zawierała odniesienia do wojny w Wietnamie. "Władca północy" spoglądał na czasy Wielkiego Kryzysu i życie wokół kolei, brutalnych strażników i pasażerów na gapę. Kręcony w Wielkiej Brytanii "Zabójstwo siostry George" podejmował zakazany wówczas temat kobiecego homoseksualizmu.

Amerykanin sięgał po popularne gatunki (western, film wojenny, kryminał, thriller), aby w ich ramach poruszać kontrowersyjne zagadnienia społeczne i polityczne. Jego produkcje rzucały wyzwanie zarówno systemowi studyjnemu, jak i oczekiwaniom odbiorców. Odznaczał się wymyślnym stylem, który czasem balansował na granicy melodramatu, zdarzało mu się także sięgać po kampową poetykę. Narracja w jego filmach przybierała wojujący, agresywny ton.