Recenzja filmu

Dni uciekają jak dzikie konie za wzgórza (2015)

Drugi film Marcina Malaszczaka ("Sieniawka") zaczyna się jak typowa amerykańska niezależna produkcja. Na przemian wygłupiające się i dyskutujące o życiu dziewczyny są jak powidoki przyjaciółek z "Frances Ha" Noaha Baumbacha; czarno-białe, lekko ziarniste zdjęcia przypominają kręcone w latach osiemdziesiątych filmy Jima Jarmuscha. Malaszczak nie poprzestaje jednak na tym, co wydaje się nam oczywiste, dziś może trochę banalne. W kolejnych sekwencjach idzie kilka kroków dalej, ociera się o sztuki wizualne i dokument. Eksperymentuje z barwą. To artysta przesiąknięty obrazami, gatunkami i stylami. W filmie "Dni uciekają jak dzikie konie za wzgórza" tworzy z nich skromny kolaż z kobietami w roli głównej.

Malaszczak trzyma się chronologii – portretuje kolejno młodość, dojrzałość i jesień życia – tę pierwszą czyni domeną przeszłości, drugą traktuje jako etap przemiany (wtedy też czarno-białe obrazy nasiąkają barwami), nad trzecią pochyla się najdłużej. Echem odbijają się w niej wspomnienia "Sieniawki", w której debiutujący reżyser wszedł z kamerą do ośrodka dla nerwowo chorych starszych ludzi i cierpliwie przysłuchiwał się toczącym się rozmowom, podpatrywał reakcje. W "Dni uciekają jak dzikie konie…" przygląda się gestom kobiet znajdujących się na różnych życiowych etapach, przyłapanych w różnych miejscach i w odmiennych nastrojach. Stara się pokazać codzienność i intymność. Sprawia, że w pewnym momencie możemy się czuć nieco zagubieni. Albo na powrót zainteresowani – czujni, bo nagle niepewni, czy widzimy dojrzewanie jednej bohaterki granej przez kilka aktorek w różnym wieku, czy kilka postaci przeżywających osobne dramaty.

Film składa się z epizodów, zazębiających się fragmentów, rytuałów codzienności. Malaszczak zamyka je w ramach swoich kadrów, ale nie opisuje. Tworzenie narracji, której celem byłoby zespolenie obrazów, oddaje w ręce widzów. Wierzy, że publiczność dostrzeże subtelności, odkryje znaczenia, zrozumie nienachalną symbolikę. Dzięki paradokumentalnej poetyce udaje się Malaszczakowi zachować prostotę, zbliżyć do bohaterów i jednocześnie utrzymać dystans; przekonać nas, że nie patrzymy na fikcję, ale obserwujemy życie, które toczy się przed kamerą w sposób zupełnie niezaaranżowany. Tańczącej z przyjaciółkami Natalie (Natalie Warlow) zdarza się wychodzić poza ramy kadrów, Maria (Maria Christine Brehmer) woli, kiedy w ich centrum znajdują się dzieci. Tylko Stefania (Stefania Malec) dumnie siedzi za stołem i staje się bohaterką długich, nieruchomych ujęć.

Między sportretowanymi kobietami i padającymi z ich ust słowami Malaszczak szuka różnic i podobieństw. Śledzi zmiany, przygląda się możliwościom. Stawia kamerę w pozycji, jaką mógłby przyjąć mały chłopiec z niemym zachwytem i wielką uwagą obserwujący siostrę, matkę lub babkę. Dostrzega szczegóły, gesty, mimikę. Szuka śladów erotycznej aktywności, ale w swojej niewinności nie ociera się o wulgarność. Z fascynacją przysłuchuje się rozmowom, które nie muszą mieć początku, rozwinięcia i puenty. Mogą być wyrwane z kontekstu; wystarczy, że szumią w tle; jak telewizory w wielu polskich domach. Malaszczak nie dba o spójność językową. Niemiecki przeplata się tu z angielskim, choć w rozmowach starszych pań prym wiedzie polski. Z jednej strony Malaszczak powraca do korzeni, z drugiej – wsłuchuje się w język swojej codzienności. Krąży między kobietami, ale nie próbuje odnaleźć ani stworzyć ideału. Nie stara się być Pigmalionem, nie próbuje rzeźbić swojej Galatei. Wzorca dopatruje się w kobiecości ulepionej z niedoskonałości, marzeń, lęków, rozmazanej maskary, lekkiej nadwagi i zmarszczek. Udaje mu się znaleźć autentyzm, a z formalnych różnic zbudować spójny, inspirujący i niekonwencjonalny film.