Recenzja filmu

Fala (2008)

Najnowszy film Dennisa Gansela stanowi niejako kontynuację myśli zawartej w jego poprzednim dziele – "Fabryce zła". Jednak, w przeciwieństwie do niego, "Fala" to już uwspółcześniona wizja owego problemu, jakim była hitlerowska III Rzesza. Pada tu bowiem konkretne pytanie: czy dyktatura w Niemczech jest możliwa także dziś? Odpowiedź wydaje się oczywista... Rainer Wenger, nauczyciel, który ma do przeprowadzenia wśród młodzieży tygodniowy projekt traktujący o autokracji, zadając owo pytanie wywołuje natychmiastowy odzew: wprowadzenie dyktatury jest niemożliwe, gdyż ludzie są już dziś za bardzo świadomi. No właśnie... ale czy na pewno? Rainer wprowadza eksperyment mający na celu ‘obrazowe’ ukazanie rządów autorytarnych. Początkowo młodzi ludzie biorą go raczej za rozrywkę, odskocznię od monotonnych zajęć, sposób na nudę, jednak w miarę jego trwania coraz bardziej angażują się w owo doświadczenie. Zaczyna się niewinnie – poprzez określenie głównych założeń dyktatury, następnie – obranie przez grupę ‘centralnej figury’, która będzie nią kierować. Figurą tą zostaje Wenger, stopniowo stając się dla uczniów bezkrytycznym wzorem do naśladowania. Kolejne założenie to: tworzyć, działać i myśleć w imię wspólnoty, aż w końcu przychodzi czas na obranie własnej nazwy – Fala. Czy czegoś to nie przypomina? Dokładnie tak samo kształtowało się niemieckie społeczeństwo, które po I Wojnie Światowej nie uznało swojej przegranej, a samą wojnę traktowało jedynie jako poligon doświadczalny sił państw biorących w niej udział. Niemcy traktowały siebie właśnie jako wspólnotę, której potrzebny był wspólny cel i aby go zrealizować należało obrać wodza, który stanąłby na czele narodu. Członkowie Fali, podobnie jak niemieckie społeczeństwo III Rzeszy, w coraz większym stopniu zatracają się w jej błędnej ideologii, tracąc kontrolę nad jedynie eksperymentalną formą jej powołania. Fala staje się dla wielu niezwykle ważnym elementem normalnego życia, przy czym należy zauważyć, że najbardziej oddziałuje ona na osoby z problemami życiowymi, którym daje jakiś cel, jakieś poczucie wspólnoty, jedności, braterstwa i których też zatraca, czasem bezpowrotnie – przykładem jest tu postać Tima. Są jednak uczniowie, którzy od samego początku sprzeciwiają się eksperymentowi, twierdząc, że przekształca się on w coś "dziwnego". Istotnie – Fala staje się szkolną elitą, w której pojawia się nawet wspólne pozdrowienie, a jej członkowie przyjmują stopniowo szablon zbiorowego myślenia. Gdy w końcu któryś z nich zaczyna zauważać rzeczywiste oddziaływanie Fali na ludzkie zachowania, na przerwanie tego błędnego koła może być już za późno. W tym momencie bowiem ma miejsce dramatyczny koniec filmu...   "Fala" to bezapelacyjnie film genialny w swym gatunku – ponadczasowy, uniwersalny, z doskonałym montażem, muzyką i grą aktorską (świetny Jürgen Vogel w roli Wengera, znany już z "Fabryki Zła", Max Riemelt czy też Frederick Lau grający Tima). Końcowe sceny, nadające akcji niezwykłej dramaturgii, słowa w nich padające czy choćby parę ostatnich sekund filmu – wszystko to składa się na rewelacyjność dzieła Gansela. Istotnym jest również fakt, iż eksperyment przedstawiony w "Fali" faktycznie miał miejsce. Przeprowadził go w 1967 roku Ron Jones – nauczyciel Cubberley High School w Palo Alto w Kalifornii. Choć skutki przedstawione w filmie różnią się nieco od rzeczywistych wydarzeń, "Fala" jest obrazem, który wymaga od widza skupienia oraz daje impuls do głębszego zastanowienia się nad poruszanym w nim problemem. Zadaje nam proste pytanie – czy dyktatura jest dzisiaj możliwa? Odpowiedź nie jest już taka oczywista... Historia się nie powtarza, ale rządzące nią schematy – owszem.