Recenzja filmu

Ludzie Boga (2010)

W filmie Xaviera Beauvois spotykają się chrześcijanie gotowi umrzeć za wiarę, muzułmanie którzy chcą spokojnie żyć, oraz islamscy terroryści. Tytuł filmu brzmi w oryginale "O ludziach i o Bogach", ponieważ krzyżują się w nim różne punkty widzenia i różne stosunki do religii.

Film opowiada o prawdziwych wydarzeniach. Bohaterami są francuscy trapiści (Zakon Cystersów), których klasztor znajdował się w Tibhirine. Od początku filmu obserwujemy rytm pracy i modlitwy zakonników, którzy utrzymują przyjazne relacje z wyznającymi islam mieszkańcami okolicy. Jeden z mieszkańców podkreśla, że ich wioska rozwinęła się tylko dzięki mnichom. Chociaż chrześcijan i muzułmanów nie łączy religią, z całą pewnością robi to religijność i wzajemny szacunek. Obie grupy udowadniają, że wyznawcy różnych religii mogą żyć obok siebie w pokoju.

Mnisi są ukazani jako zwykli ludzie borykający się z wewnętrznymi rozterkami, takimi jak strach, wątpliwości i smutek. Przeważająca liczba ujęć w zbliżeniu pozwala widzowi "oswoić się" z każdym z bohaterów. Reżyser subtelnie wprowadza oglądających do intymnego, duchowego świata zakonników.

Bohaterowie zastanawiają się nad przyjęciem propozycji rządu Tibhirinu o powrocie do Francji. Pomimo początkowej różnicy zdań, chcą zostać bez względu na zagrożenie ze strony żołnierzy i terrorystów. Kluczowa scena, w której mężczyźni płaczą, a w tle gra "Jezioro łabędzie", pokazuje zakonników wzruszonych pogodzeniem się z losem i swoim powołaniem. Tu pojawia się zaduma, czy gdzieś we Francji żywi zakonnicy nie przydaliby się bardziej niż na bombie zegarowej bezlitośnie odmierzającej czas. W tym miejscu przypomina mi się zdanie, które pada w klasztorze: Słabość sama w sobie nie jest cnotą, ale doświadczeniem głębi rzeczywistości, słabość musi być kształtowana.

Montaż zszywa dwa różne światy, z jednej strony mamy ciszę klasztoru, z drugiej - warkot ciężarówek. Po każdej modlitwie mnichów atmosfera jest coraz bardziej napięta. Pojawia się nieprzyjemna, męcząca świadomość nieuchronnego zbliżania się tragicznego finału. Szczegóły ostatniej drogi zakonników nie są znane, reżyser nie pokusił się o własne sugestie.

Film nie usiłuje nawracać na wiarę. Aby zrozumieć "Ludzi Boga", wystarczy bez uprzedzeń spojrzeć na bohaterów wyznających szczególną filozofię życia. To historia ludzi wiernych swojemu powołaniu bez względu na okoliczności. Tak jak ich Bóg, chcą być do końca z tymi, którym służą. Nie jest to więc film o Bogu, jak np. "Pasja", ale o ludziach Boga. Postawa mnichów zaskakuje wielu, np. jeden z żołnierzy nie może zrozumieć, dlaczego Christian (Lambert Wilson) modli się nad zwłokami terrorysty, ponieważ on sam wyznaje raczej zasadę oko za oko, ząb za ząb.

Film jest przejmujący, ale nie trafi do wszystkich ze względu na styl, długie sceny w ciszy, wiele modlitw i psalmów. To wszystko sprawia, że dzieło francuskiego reżysera może wydawać się po prostu ciężkie. "Ludzie Boga" zebrali wiele pochwał, ale nie zabrakło również głosów krytycznych. Według niektórych film trąci ogromną pychą, dewocją i boleśnie kiczowatym zakończeniem. Moim zdaniem, takie opinie wynikają z kompletnej nieznajomości życia monastycznego. Co więcej, idąc tym tropem można powiedzieć, że tamto prawdziwe wydarzenie z 1996 roku było "kiczowate".

Xavier Beauvois starał się wiernie przedstawić środowisko Algierii i życie klasztorne z jego regułami, dlatego film ociera się wręcz o dokument. Surowe zdjęcia, realizm w pokazaniu np. napadu terrorystów na grupę Chorwatów, wprowadza niepokój wiszącej w powietrzu śmierci dalekiej od mistycyzmu i patosu, a bliskiej przerażającej, nagiej rzeczywistości.