Recenzja filmu

Elegia (2008)

"To nie seks stanowi źródło zepsucia – to cała reszta. Seks to nie tylko tarcie i banalna przyjemność. Seks to również zemsta na śmierci. Nie zapominajmy o śmierci. Nie zapominajmy o niej nigdy". (cytat pochodzi z książki Philipa Rotha pt. "Konające zwierzę") Książka Philipa Rotha pt. "Konające zwierzę" z 2001 roku już od pierwszych stron odrzuca natrętną, pełną ignorancji i egoizmu narracją, a jednocześnie nie pozwala się od niej oderwać. To gorzka i wnikliwa analiza moralnej zgnilizny i postępującego rozkładu ludzkiej seksualności skontrastowanych z chorobą i obumieraniem ludzkich tkanek. Romans sześćdziesięcioletniego wykładowcy i jego dwudziestoczteroletniej studentki stanowi jedynie punkt wyjścia do rozważań nad śmiercią i przemijaniem. Najnowszy film Isabel Coixet "Elegia" nie ma w sobie nic z literackiego pierwowzoru Rotha, może poza tematem i niedbale wyrwanymi cytatami z książki. Melodramatyczna historia, którą "Elegia" wedle założenia miała być okazała się niedopracowanym szkicem. Hiszpańska reżyserka zmarnowała cały potencjał i siłę, które niesie ze sobą książka. Tak niestety jest w przypadku interpretowania dzieła literackiego na rzecz adaptacji. W filmie Coixet wszystko jest nijakie. Duża wbrew pozorom różnica wieku duetu Kepesh-Castillo została zbagatelizowana, a główne, wydawałoby się tematy książki jak tęsknota, zazdrość i pożądanie, rozpisane zostały zaledwie na kilka scen, nieukładające się w sentymentalną, nostalgiczną całość. Cóż za błąd! Tytuł filmu – "Elegia" – w ogóle nie jest pod tym kątem adekwatny do tego, co widzimy na ekranie. No, chyba, że to tytuł roboczy dla wspomnianego szkicu. Brakuje nieznośnej ciszy i melancholii, która wypełniała mieszkanie Davida w książce. Muzyka poważna stanowiąca znakomitą równowagę dla scen skrajnej perwersji straciła swoją kojącą rolę. Waga cierpienia Davida rozłożona została na pobieżnie potraktowane relacje: z Consuellą, kochanką Carolyn, przyjacielem Georgem i wreszcie własnym synem Kennym. Jestem pewien, że każdy, kto przeczytał książkę, teraz, po obejrzeniu filmu czuje pewien niedosyt. Z drugiej jednak strony każdy znajdzie w tej książce coś dla siebie. "Konające zwierzę" to zarys historii seksualności opowiedziany poprzez pryzmat doświadczeń człowieka. Philip Roth słusznie otrzymał w ostatnim czasie dwie najbardziej prestiżowe nagrody PEN: w 2006 roku PEN/Nabokov Award „za dzieła, które charakteryzuje niezmienna oryginalność i najwyższej klasy mistrzostwo”, oraz w roku 2007 PEN/Saul Bellow Award za osiągnięcia w dziedzinie literatury amerykańskiej – nagrodę przyznawaną autorowi lub autorce, których „suma dokonań pisarskich plasuje się w ścisłej czołówce twórców literatury amerykańskiej”. To nie jest książka o miłości, to książka o umieraniu i o bólu mu towarzyszącym. Wszelkie spostrzeżenia Davida przepełnia melancholia i cierpienie. Film stara się nadrabiać bogatą siatką uniwersalnych odwołań i symboli. To jednak za mało dla wymagającego widza. Mimo wszystko warto zwrócić uwagę na ten film, choćby ze względu na znakomite aktorstwo – duet Penelope Cruz - Ben Kingsley. Każdy, kto hołduje wdziękom hiszpańskiej aktorki, będzie zadowolony z seansu. Jednak tym, którzy nastawiają się na pełną erotyzmu i namiętności opowieść, polecam najpierw przeczytać książkę. Wydaje mi się, że taka kolejność jest najlepsza w tym wypadku.