Recenzja filmu

Wątpliwość (2008)

Siostra Alojzyna, dyrektorka szkoły, oskarża księdza Flynna o molestowanie jednego z uczniów. Oczywiście, tak dosadnie swych sądów nie artykułuje, ani też nie przedstawia jednoznacznych dowodów. Akcja filmu sprowadza się do formułowania zarzutów przez siostrę i obrony własnej osoby ze strony księdza. Któż z nich ma rację? - ocenić chce widz. W żaden jednak sposób nie możemy się zorientować, kto z nich mówi prawdę. Nie jesteśmy w stanie osądzić, czy siostra Alojzyna nie ulega być może swym fobiom, czy też ksiądz Flynn nie jest jednak czysty jak łza. Przedstawiana fabuła jest wieloznaczna. Jak zagadka się rozwiąże? Czy zostaną rozwiane nasze wątpliwości?

Po powrocie do domu przeczytałem na forum internetowym pytanie:
Jak myślicie, czy ten ksiądz zadawał się z tym chłopcem? Jakie są wasze odczucia? Bo ja mam WĄTPLIWOŚCI. A tytuł właśnie mówi o takich wątpliwościach, które ja mam, czy o innych?

I nagle odpowiedziałem sam sobie: O zupełnie innych.

Przez cały czas, siedząc w ciemnym kinie, zastanawiałem się, jak skończy się ten film. Komplikacja i nawarstwienie niejasności buduje u widza pewną pogoń za pointą. Nie było tutaj miejsca na jasne rozsądzenie: winny – niewinny. To byłoby zbyt prostackie. Zastanawiałem się, czy po prostu usłyszymy: tak, zgrzeszyłem? A może ksiądz gdzieś ucieknie nie pozostawiwszy żadnego śladu po sobie, a siostra nadal będzie prowadziła szkołę? Albo może to siostra zostanie przeniesiona do innego domu? Albo wyjaśni się, że nie znała prawdy i oskarżenia były bezpodstawne? A może w ogóle nic się nie wyjaśni i pozostaniemy ze wszystkimi naszymi wątpliwościami? Wiele pytań. Jednak oglądając film, można było odnieść wrażenie, że jedno jest pewne: siostra Alojzyna nie ugnie się, będzie trwała przy swoim do końca, jest przecież tak bardzo utwierdzona w swoich przekonaniach i z pewnością ma na nie – być może znane tylko jej – dowody. Nie zmieni swych poglądów – to było jasne. Jest tak stanowcza i pewna siebie!

Istotnie, dotrwaliśmy do końca filmu – siostra odnosi sukces, ksiądz zostaje zmuszony do przeniesienia na inną placówkę. Koniec, wyjaśniło się, jest winien. Jego kapitulacja to przyznanie się do grzechu. Siostra miała rację.

Ale zaraz... pojawia się jeszcze jedna scena. Do siedzącej w ogrodzie siostry Alojzyny przychodzi siostra Jakuba. Zaczynają rozmawiać o księdzu Flynnie. Alojzyna spogląda na ogród i mówi coś, czego się najzupełniej nie spodziewaliśmy: Mam wątpliwości, mam straszne wątpliwości. I wybucha płaczem. 

Tutaj jest koniec filmu i tutaj objawia się jego sens. Nie wcześniej. O tym właśnie jest film. Nie o historii księdza Flynna i o naszych wątpliwościach nad istnieniem jego domniemanej winy, ale o wszystkich "siostrach Alojzynach" i ich drodze do wątpliwości, przez które bardzo cierpią. Droga ta wiedzie poprzez ich destrukcyjne i bezwzględne myślenie oraz raniące innych bezrefleksyjne i bezkompromisowe działanie, oparte na fundamentalistycznych zasadach. Czyż da się od tego uciec?

Przez to, że wcale się takiej pointy nie spodziewaliśmy, a i film aż do końca tego nie ujawnia – mało tego: jeszcze jakiś czas po filmie wcale tego nie dostrzegamy – "Wątpliwość" jest rzeczywiście dobrze napisanym i zrobionym filmem, po obejrzeniu którego z całą pewnością odczuwa się przyjemność połączoną z niepokojem.