To bez wątpienia bardzo ważny film - nie tylko dla gatunku westernu. Pozostając dosyć klasyczny w formie (Eastwood pokazał tu klasę i znajomość konwencji) jest dosyć "wywrotowy" w treści. Inaczej, niż w klasycznych westernach, przemoc pokazuje tu swoje prawdziwe i gwałtowne oblicze. Zabicie człowieka nie jest tu błahostką, ani jakąś popisówką ku uciesze publiczności, ale posiada swój ciężar i konsekwencje - także u zabójcy. Tradycyjny podział na "złych" i "dobrych" też jest zatarty. I niby wszystko ok, bo tego byśmy oczekiwali od nowoczesnego filmu. Jednak paradoksalnie całość staje się w moim odczuciu dwuznaczna moralnie.

Pozornie szlachetny Mały Bill okazuje się dosyć odrażającym typkiem, a odrażający typek Bill Munny, szlachetnym gościem. Problem polega m.in. na tym, że odnoszę wrażenie, jakby Eastwood próbował pod tą nowoczesną otoczką sprytnie przemycić swój konserwatywno-republikański światopogląd (jak to zresztą ma w zwyczaju). Bo kim w gruncie rzeczy jest ten odrażający Mały Bill? Gościem, który jest za kontrolą broni wśród obywateli; tym, który próbuje "fanatycznie" narzucić innym przestrzeganie prawa oraz ideę rozbrojenia. Tymczasem wznosi w ten sposób pokraczny gmach, który nie nadaje się do zamieszkania. Zaślepiony tymi ideami, nie dostrzega, że sam staje się najbardziej niebezpiecznym i okrutnym zabójcą w okolicy. Hmmm...

Oczywiście, reżyser ma prawo mieć takie poglądy i je przedstawiać w swoich filmach - pewnie to jest jeden z powodów dla których je robi. Mnie jednak nie musi się to podobać, prawda? Poza tym denerwuje mnie też taka trochę naciągana i w moim odczuciu nieszczera szarpanina Eastwooda: z jednej strony pochwalamy posiadanie i używanie broni (wyrażę się tak, żeby uprościć i sprowadzić tę ideologię do jednego aspektu), a z drugiej próbujemy ukazać wrażliwość i człowieczeństwo zabójców, którzy zabijają, bo muszą, ale przecież sami są bardzo wrażliwi, przeżywają rozterki i cierpią. Ta sprzeczność jest zresztą sporym kłopotem Eastwooda, a ujawnia się najsilniej w późniejszym "Snajperze", w którym stoi on zupełnie w rozkroku między heroizacją a potępieniem czynów "najskuteczniejszego snajpera w armii USA".

Inna sprawa, że - jak już napomknąłem wcześniej - nie można odmówić filmowi klasy realizacyjnej i mistrzowskiej reżyserii. Należał się ten Oscar Eastwoodowi i zaszczytne miejsce w historii kina.