Henry Miller I

Amerykański powieściopisarz, a także malarz. Najbardziej znany z powodu zerwania z istniejącymi formami literackimi i rozwijania powieści, które łączyły w sobie autobiografię, krytykę społeczną, filozoficzne refleksje, surrealistyczne, wolne skojarzenia i mistycyzm. Do jego najbardziej znaczących dzieł należą m.in.: "Zwrotnik Raka" (1934), "Czarna wiosna" (1936), "Zwrotnik Koziorożca" (1939) oraz trylogia "Różoukrzyżowanie" - "Sexus" (1949), "Plexus" (1953), "Nexus" (1960).

Henry Miller urodził się 26 grudnia 1891 roku w Nowym Jorku, jako syn krawca Heinricha Millera i Louise Marie Neiting. Będąc młodzieńcem działał w partii socjalistycznej. Krótko, bo tylko przez jeden semestr, studiował w City College of New York. Pomimo, że był wyjątkowym studentem, nie był skłonny zaakceptować systemu nauczania w college'u.

Jego pierwszą żoną została Beatrice Sylvas Wickens, którą poślubił w 1917 roku. W latach 1928-1929, Miller spędził kilka miesięcy w Paryżu w towarzystwie swojej drugiej żony June Edith Smith (June Miller). W 1930 roku przeprowadził się do Paryża, gdzie przebywał do czasu wybuchu II wojny światowej, pomimo że miał mało pieniędzy lub cierpiał na ich brak i głodował. Sprawy zaczęły się zmieniać, kiedy spotkał Anaïs Nin, która odtąd go utrzymywała, jak również została jego kochanką.W 1934 roku Nin sfinansowała pierwsze wydanie "Zwrotnika Raka". W 1990 roku do kin trafił film o życiu pisarza w Paryżu i jego relacjach z June i Anaïs, zatytułowany "Henry i June".

Dzieła Millera zawierały szczegółowo napisane relacje z doświadczeń seksualnych. Miller w swoim pisarstwie stawiał na naturalistyczny język. Opisy były dosadne, wręcz wulgarne, a z drugiej strony cechowały się wyrafinowanym i bogatym językiem. Jego pierwsza książka, "Zwrotnik Raka", została zakazana w USA z powodu obsceniczności. Kolejne powieści Millera, "Czarną wiosnę" i "Zwrotnik Koziorożca", spotkał ten sam los. Po kryjomu jego powieści jednak przedostawały się do Ameryki, budując ich autorowi "podziemną" reputację. W 1939 roku Lawrence Durrell zaprosił Millera na Grecję. Pisarz opisał swoją wizytę w książce "Kolos z Maroussi" (1941), którą uważał za swoje najwspanialsze dzieło.

W 1940 roku Miller wrócił do USA, aklimatyzując się w Big Sur, w Kalifornii. W swoich pracach nadal rzucał wyzwanie amerykańskim wartościom kulturowym i postawom moralnym. Szeroko krytykował konsumpcjonizm w Ameryce, odzwierciedlony w książkach "Sunday After The War" (1944) i "Klimatyzowany koszmar" (1945). W tym czasie "Zwrotniki", cały czas zakazane na terytorium USA, były wydawane we Francji za sprawą wydawnictwa Obelisk Press, a później Olympia Press. Z Francji wywożono je do USA, gdzie stanowiły główną inspirację dla tworzącego się nowego ruchu amerykańskich pisarzy, tzw. "Beat Generation". Niektórzy bitnicy zaadoptowali stylistyczne i tematyczne zasady odkryte w powieściach Millera.

W 1961 roku publikacja "Zwrotnika Raka" w USA doprowadziła do serii procesów sądowych, które testowały amerykańskie prawo w dziedzinie pornografii. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych odrzucił w końcu zarzuty obsceniczności, oznajmiając, że książka Millera jest dziełem literackim. Było to jedno z ważniejszych wydarzeń przyczyniających się do powstania rewolucji seksualnej.

Henry Miller zmarł 7 czerwca 1980 roku w wieku 88 lat. Po śmierci został poddany kremacji, a jego prochy rozrzucono w Big Sur.

Wiosną 1999 roku francuski Le Monde ogłosił listę "100 książek XX wieku". Trylogia "Różoukrzyżowanie" znalazła się na 95 miejscu. Z kolei TIME umieścił "Zwrotnik Raka" w zestawieniu "100 najlepszych powieści".