Recenzja filmu

Gangster (1997)

 Był taki kraj, w którym wierzono w moc zakazów i możliwość odgórnego uleczenia moralności społeczeństwa. W 1909 r. zakazano hazardu, w 1919 r produkcji, sprzedaży i przewozu alkoholu. Od tego momentu miało być lepiej i było, ale gangsterom. Gdy na coś jest zapotrzebowanie, to dostawca się znajdzie, tyle tylko że za większe pieniądze – zapomniano, że to kraj wolnego rynku. Gdy w dodatku trwa największy kryzys ekonomiczny i brak jest pracy, ludzie będą poszukiwać poprawy losu w zakazanej loterii lub będą chcieli zapić smutki. Odejmą sobie od ust, aby nabyć ułudę. Tak wyglądały złote lata rozwoju zorganizowanej przestępczości w Stanach Zjednoczonych pokazane w filmie Gangster. Do tej pory naturalny podział wpływów w Nowym Jorku wynikał głównie z pochodzenia etnicznego. Włoscy mafiozi wymuszali haracz we włoskiej dzielnicy i kontrolowali prostytucję, murzyńscy w Harlemie zarabiali na grze w numerki. Pojawił się jednak nowy gracz, Dutch Schultz (Tim Roth) dotąd „działający w alkoholu”. Zatrudnia on również kolorowych gangsterów i nie śmierdzą mu pieniądze pochodzące od czarnych. Postanowił przejąć loterię siłą, korzystając z pomocy skorumpowanego kapitana policji Foleya (Richard Bradford). Na przeszkodzie stanął mu jednak równie bezwzględny Bumpy Johnson (Laurence Fishburne). O swoje interesy zadba też Lucky Luciano (Andy Garcia), więc pora na wojnę.   Działania gangsterów są niesłychanie brutalne. Nie wystarczy zabić konkurenta, jego śmierć ma być przestrogą dla innych, więc będzie kaźnią. Przejmująca jest scena, gdy do Bumpy’ego przychodzi dwóch zabójców używających w "swej robocie" oskardów. W walce na porządku dziennym są tortury dla wymuszenia zeznań i skrytobójstwo, również osób najbliższych gangsterom. Dlatego skrajna nieufność jest uzasadniona, bo wielkie pieniądze mogą nakłonić do zdrady każdego, nawet dotychczasowych współpracowników.   Bumpy z bohatera ulicy przeistacza się w postać podobną Makbetowi, który „już za daleko we krwi zabrnął, że wstecz iść niepodobieństwo, w miejscu zaś grozi mu niebezpieczeństwo”. Już nie jest kochany i podziwiany, najwierniejsi przyjaciele nie żyją, a posłuch reszty wynika z lęku przed nim. Jest już taki jak inni bossowie, kupił nawet swobodę działania korumpując prokuratora Deweya (William Atherton). Pozostanie jednak sam, do końca życia oglądając się przez ramię.   Film nakręcono z dużą dbałością o realia z epoki. Ulice wyglądają jak w latach 30-tych, pokazano nawet sławny Cotton Club. Jedno tylko jest dziwne, w Harlemie nawet ci, którzy z biedy przyjmują pomoc żywnościową, są elegancko ubrani pomimo kryzysu i braku pracy. Główni bohaterowie filmu to postacie historyczne, zadbano nawet o opadającą powiekę Luciano – skutek bójki. Jednak w odniesieniu do Deweya przypisywane mu łapownictwo stoi w sprzeczności z jego późniejszymi działaniami. To on bowiem wsadził Luciano do więzienia, był gubernatorem stanu Nowy Jork i dwukrotnym kandydatem na prezydenta USA.   Film jako całość robi wrażenie dzięki zarówno wątkowi sensacyjnemu, jak i pokazaniu toczącego się wokół życia zwykłych ludzi, pragnących jakoś przeżyć w ciężkich czasach. Znakomita jest rola Tima Rotha jako Schulza. Jego bohater to z pozoru misiowaty, wymięty urzędnik. Faktycznie to przewrotny manipulator i okrutnik. Zwraca też uwagę rola Clarence'a Williamsa III jako mrocznego Hewletta, prawej ręki Schulza. Niegdyś samodzielny szef murzyńskiego gangu teraz jest pomiatany przez patrona również z powodu pochodzenia, lecz jego lojalność nie trwa wiecznie. Trochę rozczarowuje natomiast Laurence Fishburne, który parafrazując słowa Andrzeja Żuławskiego (o Gustawie Holoubku) „gra Fishburnem”. Ta rola nie odbiega od innych stworzonych przez niego postaci twardzieli.