Niewiele jest chyba filmów, które tak jawnie zalecają się postmodernistyczną formą, cytatami, odwołaniami, nawiązaniami, próbując jednocześnie tę formę sensownie wykorzystać, to jest powiedzieć coś istotnego o pewnym fragmencie historii, czy raczej naturze naszego patrzenia na historię, nie tracąc przy okazji nic z żywiołu kina jako wciągającej opowieści. Takie "dla każdego coś miłego" nie oznacza jednak, że przed dziełkiem Milcho Manchevskiego klękną narody jak świat długi i szeroki. A to dlatego, że "Proch i pył" dotyka spraw niewygodnych z punktu widzenia przynajmniej jednego, tureckiego narodu. Manchevski wraca do okresu sprzed ponad stu lat, który miał kolosalne znaczenie dla losów i świadomości obecnej Republiki Macedońskiej. 2 sierpnia 1903 roku Macedończycy zbuntowali się przeciw tureckiej dominacji w powstaniu ilindeńskim i proklamowali pierwszą na Bałkanach Republikę - Kruszewską. Przetrwała ona tylko dziesięć dni, brutalnie zdławiona przez Turków, którzy pomordowali wtedy blisko dziewięć tysięcy ludzi, w tym kobiet i dzieci. Autor świetnie przyjętego "Zanim spadnie deszcz" nie ogranicza się jednak do prostego zrelacjonowania tamtego momentu, sięgając po zapożyczoną z literatury opowieść szkatułkową, by poprzez krzyżujące się spojrzenia i relacje pokazać raczej jak rodzi się mit niż dać tego mitu streszczenie. Dlatego ważne jest kto, do kogo i w jakich okolicznościach tutaj mówi - w "Prochu..." poznajemy fragment historii egotycznej z naszego punktu widzenia części świata z ust ekscentrycznej staruszki, która zmusza do wysłuchania swojej opowieści czarnoskórego złodzieja, Edga. Jesteśmy w 2001 roku, w Nowym Jorku. Macedońskie powstanie i prywatna legenda przedstawione są więc tak, by zrozumiał je ten konkretny, współczesny odbiorca. Widzimy zatem Amerykanina Luka, żywcem wyjętego z klasycznego westernu rewolwerowca, jego brata Eliasza i Lilith, francuską prostytutkę, w której się obaj zakochują. Rzut monetą decyduje z kim zostanie Lilith i odtrącony Luke wdaje się z nią najpierw - już jako żoną brata - w romans, a potem wyjeżdża do Macedonii, skuszony nagrodą za schwytanie "Nauczyciela", przywódcy rebeliantów. Jak mówi narratorka, Angela, lepiej nie mógł trafić - dzicy, rozchełstani, egzotyczni faceci z brodami, kładący trupem kogo popadnie prezentują się dla Luka nader atrakcyjnie i swojsko, zważywszy jego nieposkromioną naturę. Czy jednak faktycznie tak patrzy na daleki i dziwny konflikt bałkański i tamtejszych ludzi tylko Luke? Czy może raczej jest to wersja dla współczesnego adresata tej opowieści, prowadzonej przez starszą panią, wnuczkę bohaterów, a wraz z nim także dla wychowanego na filmowych i fabularnych relacjach o wojnach widza? Krwawe i gwałtowne, atrakcyjne fabularnie i wizualnie przygody Luka, westernowy sztafaż, postaci i motywy z filmów Peckinpaha, znaczące imiona - symbole, postaci, które przenoszą się w czasie, to w istocie obraz dzisiejszej powszechnej, barbarzyńskiej świadomości, która miesza i łączy epoki, fakty, zjawiska. A przede wszystkim opowieść o opowiadaniu, metanarracja filmowa, swobodnie bawiąca się elementami popkultury, w której zanurzają się powoli wszelkie historyczne, realne zdarzenia. Opowieść o micie, jego narodzinach, który utrwala się na taśmie filmowej. W "Prochu i pyle" mity i narracje rywalizują ze sobą całkiem otwarcie, do opowieści Angeli wdziera się współczesność, więcej, wdziera się cudza opowieść. Przecinające się narracje, zawsze czyjegoś autorstwa, dają wyobrażenie niedoskonałej percepcji, by w finale, gdy niedokończony wątek przejmuje Edge, zmienić się w moralitet. Popularny, ale czy inny może być dziś równie nośny?
Czy uznajesz tę recenzję za pomocną?
Pobierz aplikację Filmwebu!
Odkryj świat filmu w zasięgu Twojej ręki! Oglądaj, oceniaj i dziel się swoimi ulubionymi produkcjami z przyjaciółmi.
