Recenzja filmu

Błękitny anioł (1930)

Jak ocenić dzieło klasyczne? Zadanie wydaje się o tyle trudne, że wiele pokoleń widzów – zarówno znawców, jak i amatorów kina – analizowało je już na tyle różnych sposobów, że cokolwiek się o nim napiszedzisiaj, zawsze będzie mało. Mimo wszystko zamierzam wziąć na siebie ten ciężar, bo jeśli chodzi o "Błękitnego anioła", to warto.

Zacznę od początku, czyli od roku 1905, kiedy to Henryk Mann napisał książkę pt. "Profesor Unrat" o losach profesora Immanuela Ratha, nauczyciela w pruskim gimnazjum, zakochanego w kabaretowej artystce Loli Loli, i nieszczęściu, jakie na niego ta miłość sprowadziła.

Po 25 latach, w roku 1930, austriacki reżyser Josef von Sternberg wraz z początkującą artystką Marleną Dietrich wcielającą się w postać Loli Loli u boku wielkiego Emila Janningsa w roli profesora Ratha tworzą film na podstawie powieści Manna zatytułowany "Błękitny anioł". Szybko jednak okazuje się kto gra u czyjego boku, gdyż zjawiskowa kreacja Dietrich rzuca długi cień na Emila Janningsa, w którym aktor pozostaje już do końca filmu.

Pierwsze ujęcie, ukazuje gęsto pobudowane, nieforemne i powykrzywiane domy miasteczka, w którym dzieje się akcja, przywodzące na myśl "Gabinet doktora Caligari", przez co reżyser zdradza swoje inspiracje ekspresjonizmem. W miasteczku tym znajduje się gimnazjum, w nim zaś naucza profesor Immanuel Rath – ceniony przez kolegów pedagog i szanowany przez uczniów nauczyciel. Kiedy pewnego dnia odkrywa u swoich podopiecznych nieobyczajne pocztówki z wizerunkiem Loli Loli przeprowadza śledztwo, które prowadzi go do lokalu o nazwie "Błękitny anioł", w którym mają przesiadywać jego wychowankowie. Już na samym wejściu widzowie zostają przywitani muzycznym występem Dietrich, a profesor Rath – światłem reflektora. Jak się okazuje został on wybrankiem Loli Loli na dzisiejszą noc. Publiczność szaleje. Spanikowany profesor stara się uciec i trafia do przebieralni artystki, gdzie w przerwach między występami, daje się oczarować jej urokowi i bezpośredniości. Dla podstarzałego kawalera o mieszczańskiej obyczajowości jest to zdarzenie niecodziennie, porywające. Od tej chwili staje się on, ku drwinom swoich uczniów, a zmartwieniu przełożonych, stałym bywalcem przebieralni"Błękitnego anioła". Pierwszym krokiem postawionym na drodze ku upadkowi jest spędzenie tam nocy i spóźnienie się na lekcje, co nigdy wcześniej nie miało miejsca, a potem… potem jest już tylko gorzej.

Warto wspomnieć, że przełom lat 20. i 30. XX w. był okresem przejściowym między epoką kina niemego a kina dźwiękowego, toteż dzieło von Sternberga, będące pierwszą dużą udźwiękowioną produkcją w Niemczech, stanowiło wyzwanie dla jego realizatorów, gdyż istniała wówczas powszechna obawa zawiązana z możliwością zubożenia filmu przez dźwięk, który zamiast wypracowanych w kinie niemym środków wyrazu opartych na mimice i geście, powtarzałby to, co pokazane zostaje na ekranie. Obawy te szybko okazały się nieuzasadnione, w tym wypadku przede wszystkim dzięki niesamowicie nastrojowej muzyce Friedricha Hollaendera i spektakularnym występom Marleny Dietrich, która, mimo swoich skromnych możliwości głosowych, zaśpiewała piosenki nie tylko wpadające w ucho, ale i będące w przyszłości sztandarowymi przebojami artystki.

Na szczególną uwagę zasługuje utwór "Ich bin von Kopf bis Fuß auf Liebe eingestellt", który inaczej odbiera się na początku, a inaczej na końcu, i jednocześnie stanowi kompozycyjną klamrę między początkowym a końcowym etapem związku głównych bohaterów.

"Błękitny anioł"zebrał wyśmienite opinie zarówno krytyków, jak i zwyczajnych widzów, stając się jednym z najważniejszych filmów w historii kina. W roku 1995 trafił na listę stu filmów przygotowanych na stulecie kina i emitowanych przez Telewizję Polską. Od siebie mogę jedynie dodać, że uważam go za rewelacyjny.