Recenzja filmu

Człowiek z blizną (1983)

Tony Montana sam podaje się za byłego więźnia politycznego, represjonowanego przez reżim Fidela Castro. Wystarcza jednak jedno spojrzenie na jego zakazaną facjatę, by wiedzieć, że łże jak pies. Trudno mu się jednak dziwić - Tony za nic nie ma ochoty wracać na Kubę, ani do końca życia zmywać naczynia w podrzędnych barach. Ma silne poczucie wartości i wie, że tylko Ameryka jest w stanie zapewnić mu spełnienie marzeń. Wystarczy upór i pewna doza bezwzględności, aby rzucić świat do swoich stóp...

Film Briana De Palmy to zręczna trawestacja amerykańskiego mitu "od pucybuta do milionera". Zamiast skromnego pracusia o niezliczonych cnotach mamy tu wyrachowanego gangstera, który nie przebiera w środkach na swej drodze do celu. Tony Montana to egomaniak, bezczelny kabotyn i wyrachowany morderca w jednym. Mimo tego kibicujemy mu praktycznie przez cały czas. Jego determinacja i zaciekłość imponują, posiada również pewien kodeks honorowy, który nie pozwala nazwać go człowiekiem pozbawionym zasad. Może to właśnie ta mieszanka sprawia, że udaje mu się zajść tak daleko. Tak daleko, że w pewnym momencie rzeczywiście wydaje się, że "świat należy do niego". Tłem dla jego zmagań jest Miami lat 80.: barwne, pociągające, niebezpieczne. To moment największego rozkwitu kokainowego biznesu. Przepływający tonami przez Florydę biały proszek zalewa całe Stany Zjednoczone, rodząc wielkie bogactwa i wielkie tragedie. Kariery takich ludzi, jak Tony właśnie, wiążą się z wybuchem przemocy na niespotykaną dotąd skalę.

Wszystkie te znajdujące potwierdzenie w prawdziwych wydarzeniach z tamtego okresu kwestie decydują o wyjątkowej sile "Człowieka z blizną". Romantyczny mit spotyka tu brutalny realizm, dokładnie tak jak gwałtowny temperament bohatera miesza się z jego zdolnością do zimnej kalkulacji. Film De Palmy urzeka, bo łączy w sobie jedyny w swoim rodzaju dokument epoki sprokurowany na bieżąco z czystą fantazją. To epickie kino gangsterskie, które bije na głowę utytułowanego "Ojca chrzestnego" swym impetem i brakiem umiarkowania. Nie to, żebym porywał się na legendę, niemniej sądzę, że dzieło twórcy "Carrie" jest daleko bardziej angażujące emocjonalnie niż wystudiowany epos Coppoli. To także prawdziwy popis gry aktorskiej wcielającego się w rolę tytułową Ala Pacino. Jego Montana to wiecznie gestykulujący, nadpobudliwy (nawet jeśli nie jest akurat "pod wpływem") prostak, jednak aktorowi udało się mu nadać pewien rys tragiczny, który wręcz uwzniośla owa postać w naszych oczach. Kreacja-petarda, prawdopodobnie najlepsza w dorobku Pacino.

Co więcej? Może o powodującej szybsze bicie serca ścieżce dźwiękowej Giorgio Morodera (motyw przewodni!). Albo o elementach, które dobitnie dowodzą realizatorskiego geniuszu De Palmy? Kto raz widział znajdująca się tutaj osławioną scenę z piłą mechaniczną, ten zapewne nigdy już jej nie zapomni. To doskonały przykład na to, że czasem sugestia i budowanie nastroju znaczą znacznie więcej niż dosłowność. Podobnie w pamięć zapada rozpasany finał, który ilościami przelanej czerwonej farby przywodzi na myśl przeestetyzowane do granic masakry z filmów Sama Peckinpaha.

"Człowiek z blizną", remake klasycznego filmu Howarda Hawksa z 1932 roku, choć zrazu niedoceniony, prędko zyskał sobie prestiż i oddaną armię wielbicieli. Dla wielu - do których moja skromna osoba się zalicza - jest to bezsprzecznie najlepszy film gangsterski w historii. De Palma, wespół z Oliverem Stone'em na stanowisku scenarzysty, posiłkując się garścią faktów z prasowych kronik kryminalnych i odwiecznymi prawidłami gatunku, stworzyli dzieło kompletne. Te blisko trzy godziny spędzone przed ekranem to jedno z najwspanialszych doznań w życiu kinomana.