Martin Scorsese 

Martin Scorsese jest powszechnie uważany za jednego z najbardziej znaczących i wpływowych reżyserów w historii. Jest ważnym przedstawicielem nurtu Nowego Hollywood.

Wychował się w Małej Italii w Nowym Jorku w środowisku katolickim. W dzieciństwie chorował na astmę, dlatego nie mógł uprawiać sportu ani bawić się z kolegami. Z tego powodu rodzice często brali go do kina. Wtedy właśnie pokochał X muzę. Jeździł do Bronxu. gdzie często wypożyczał egzemplarz filmu "Opowieści Hoffmanna" Emerica Pressburgera i Michaela Powella. Poza nim obraz regularnie pożyczał przyszły reżyser George A. Romero. W tym czasie jego ulubionymi aktorami byli SaduSabu i Victor Mature. W okresie nastoletnim uwielbiał historyczne epopeje takie jak "Ziemia faraonów" czy "Cyd". Duży wpływ na jego twórczość wywarły filmy włoskiego neorealizmu: "Rzym, miasto otwarte", "Paisa", "Złodzieje rowerów" oraz obrazy "Czarny narcyz", "Czerwone trzewiki" duetu Powell-Pressburger, a także dzieła Satyajita Raya, Michelangelo Antonioniego, Ingmara Bergmana i Felliniego. 

Początkowo pragnął zostać księdzem, jednak zrezygnował z pomysłu po roku spędzonym w seminarium przygotowawczym. Studiował anglistykę na Uniwersytecie Nowojorskim, uzyskując tytuł magistra filologii angielskiej w 1964 roku. Następnie zapisał się do Tisch School of Arts, gdzie zrealizował pierwsze filmy krótkometrażowe: "What's a Nice Girl Like You Doing In a Place Like This?", "It's  Not Just You, Murray!" i "The Big Shave". W 1967 roku nakręcił film pełnometrażowy "Kto puka do moich drzwi", przy którym nawiązał współpracę z aktorem Harveyem Keitelem i montażystką Thelmą Schoonmaker, z którymi będzie pracował wiele razy w przyszłości. Pracował jako asystent reżysera i jeden z montażystów dokumentu "Woodstock".

W latach 70. przyjaźnił się z Francisem Fordem Coppolą, Georgem Lucasem, Stevenem Spielbergiem i Brianem De Palmą, który przedstawił go Robertowi De Niro. John Cassavetes stał się dla niego mentorem. W 1972 roku nakręcił "Wagon towarowy Bertha" dla Rogera Cormana, który udzielił mu kilku pomocnych wskazówek i rad, które Scorsese zastosował przy kręceniu "Ulic nędzy". W filmie wykrystalizował się styl i tematyka podejmowana przez reżysera: machismo, okrutna przemoc, katolickie poczucie winy, Nowy Jork, szybkościowy montaż i ścieżka dźwiękowa z współczesną muzyką. Film zdobył uznanie krytyków, szczególnie za kreację Roberta De Niro. W 1974 roku Ellen Burstyn wybrała go na reżysera obrazu "Alicja już tu nie mieszka". Film został bardzo pozytywnie odebrany, a Scorsese po raz pierwszy nominowany do nagrody BAFTA. Jest to jedyna produkcja reżysera, w której główną bohaterką jest kobieta. W tym samym roku zrealizował dokument "Italianamerican", który poświęcony jest włoskim emigrantom z uwzględnieniem jego rodziców. W 1976 roku według scenariusza Paula Schradera nakręcił "Taksówkarza", mroczny, urbanistyczny koszmar samotnego człowieka stopniowo staczającego się w szaleństwo. Film okazał się artystycznym i komercyjnym sukcesem, zarabiając 28 milionów dolarów oraz wygrywając Festiwal Filmowy w Cannes. Obraz został nominowany w 4 kategoriach do Oscara, w tym za najlepszy film i kreacje Roberta De Niro i Jodie Foster. Zachęcony powodzeniem filmu Scorsese nakręcił pierwszą wysoko budżetową produkcję - "New York, New York" z De Niro i Lizą Minnelli. Film poniósł klęskę w kinach i dostał wiele negatywnych recenzji. Przez nieprzychylny odbiór obrazu Scorsese popadł w depresję i uzależnił się od kokainy. Udało mu się jednak zrealizować "Ostatni walc", dokument o ostatnim koncercie zespołu The Band. Nakręcił film dokumentalny "Amerykański chłopak", którego bohaterem jest Steven Prince.

Pod koniec lat 70. Scorsese był w fatalnym stanie, w głębokiej depresji, uzależniony od narkotyków, trafił do szpitala ze względu na krwotok wewnętrzny. Robert De Niro uratował reżysera przed przedawkowaniem, przekonując go do nakręcenia "Wściekłego byka". Scorsese przekonany, że nie nakręci kolejnego filmu, włożył całą energię w kręcenie produkcji. Film został uznany arcydziełem, otrzymał 8 nominacji do Oscara, w tym pierwszą reżyserską dla Martina, zdobył dwie statuetki dla De Niro i Schoonmaker. Styl reżysera osiągnął apogeum: obszerne zwolnione tempo, złożone ujęcia z wózka i ekstrawaganckie zniekształcenie perspektywy. Film zawierał podobne motywy względem poprzednich dzieł: niepewni mężczyźni, przemoc, poczucie winy, odkupienie. W 1982 roku wyreżyserował "Króla komedii", czarną komedię z De Niro i Jerrym Lewisem. W satyrze na świat celebrytów ekspresjonizm poprzedniego dzieła ustępuje miejsca momentami niemal totalnemu surrealizmowi. Film poniósł finansową klęskę, spędzając tydzień w amerykańskich kinach, jednak został bardzo doceniony przez krytyków i uznany po latach. W 1983 roku wystąpił w roli cameo w filmie "Anna Pawłowa (1983)Anna Pawłowa", który miał być reżyserowany przez jego idola, Michaela Powella. W tym samym roku producenci ze względu na presję środowisk religijnych zaprzestali finansowania jego wymarzonego projektu - "Ostatnie kuszenie Chrystusa". W 1985 roku nakręcił jeden odcinek serialu "Niesamowite historie" Stevena Spielberga. W tym samym roku wyreżyserował film "Po godzinach", który przyniósł mu nagrodę za reżyserię na Festiwalu Filmowym w Cannes. Rok później nakręcił "Kolor pieniędzy" z Tomem Cruisem i Paulem Newmanem, który okazał się wielkim sukcesem finansowym i pozwolił reżyserowi nakręcić swój wymarzony projekt - "Ostatnie kuszenie Chrystusa". Film z Willemem Dafoe i Harveyem Keitelem wzbudził spore kontrowersje, zdobył uznanie krytyków i oznaczał powrót Scorsese do komercyjnego Hollywood. Reżyser uzyskał drugą nominację do Oscara. W 1989 roku wyreżyserował "Life Lessons", segment filmu "Opowieści nowojorskie" (pozostałe segmenty nakręcili Francis Ford Coppola i Woody Allen).

W 1990 roku wrócił do wielkiej formy reżyserskiej filmem "Chłopcy z ferajny", który został uznany za jedno z największych osiągnięć reżysera, zaś Roger Ebert uznał go za najlepszy film gangsterski wszech czasów i najlepszy film roku. Obraz został nominowany do Oscara w 6 kategoriach, w tym za reżyserię, Joe Pesci otrzymał statuetkę za swoją rolę drugoplanową. Film wygrał 5 nagród BAFTA, w tym za najlepszy film, reżyserię i scenariusz. Scorsese odebrał w Wenecji nagrodę Srebrny Lew za najlepszą reżyserię. W tym samym roku nakręcił krótkometrażowy dokument "Made in Milan" o projektancie mody Giorgio Armanim oraz zagrał Vincenta van Gogha w filmie "Sny" Akiry Kurosawy. Rok później zrealizował "Przylądek strachu", który stał się jego najbardziej dochodowym filmem. W 1993 roku zrealizował produkcję kostiumową "Wiek niewinności" z Danielem Day-Lewisem i Michelle Pfeiffer, która poniosła komercyjną klęskę. Rok później wystąpił w roli cameo w "Quiz Show" Roberta Redforda. W 1995 roku wyreżyserował "Casino" z De Niro, Pesci i Sharon Stone, które stało się hitem, jednak dostało mieszane recenzje krytyków ze względu na spore podobieństwo do "Chłopców z ferajny". W tym samym roku zrealizował film "Historia kina amerykańskiego według Martina Scorsese", który obejmował okres od ery filmów niemych aż do 1969 roku, kiedy reżyser rozpoczynał karierę. W 1997 roku nakręcił "Kundun - życie Dalaj Lamy (1997)Kundun - życie Dalaj Lamy (1997)Kundun - życie Dalaj Lamy", który opowiada o wczesnym życiu Dalaj Lamy XIV. Film był szykowany na rynek chiński, jednak został z niego wycofany ze względu na presję ze strony chińskich władz. W 1999 roku po raz ostatni współpracował z Paulem Schraderem przy "Ciemnej stronie miasta" z Nicolasem Cagem. Film otrzymał w większości dobre recenzje. W tym samym roku razem z Robertem De Niro wręczył honorowego Oscara Elii Kazanowi. Wybór Akademii wywołał kontrowersje ze względu na jego działalność w latach 50. W tym samym roku zrealizował film "Historia kina włoskiego według Martina Scorsese".

W 2002 roku Scorsese nakręcił najbardziej mainstreamową produkcję w karierze - "Gangi Nowego Jorku" z Danielem Day-Lewisem, które otrzymały 10 nominacji do Oscara. Reżyser za film otrzymał pierwszy Złoty Glob. Był to też pierwszy projekt, w którym udział wziął Leonardo DiCaprio. W tym samym roku Scorsese zrealizował serial dokumentalny "Martin Scorsese przedstawia: The Blues", którego tematem jest historia muzyki bluesowej. Wyreżyserował 1 odcinek, pozostałe epizody reżyserowali m. in. Clint Eastwood, Wim Wenders i Mike Figgis. W 2004 roku kontynuował współpracę z DiCaprio przy "Aviatorze", który otrzymał 11 nominacji do Oscara i osiągnął duży sukces komercyjny. Rok później opowiedział o początkach kariery Boba Dylana w filmie "Bez stałego adresu: Bob Dylan (2005)Bez stałego adresu: Bob Dylan". W 2006 roku wyreżyserował "Infiltrację" z DiCaprio i Jackiem Nicholsonem, która była remake'iem filmu "Infernal Affairs: Piekielna gra (2002)Infernal Affairs: Piekielna gra". Produkcja uznana została za jedno z większych osiągnięć reżysera, który otrzymał za nią jedynego dotąd Oscara. Stała się też najbardziej dochodowym obrazem w karierze Scorsese. W 2008 roku nakręcił dokument "Rolling Stones w blasku świateł". W 2009 roku podpisał petycję w celu zwolnienia Romana Polańskiego z aresztu domowego w związku z zarzutami nadużycia seksualnego z 1977 roku.

W 2010 roku nakręcił "Wyspę tajemnic" z DiCaprio. Film znów stał się najlepiej zarabiającym dziełem reżysera. W tym samym roku wsparł inicjatywę fundacji Davida Lyncha, aby 10000 weteranów pomóc pokonać zespół stresu pourazowego za pomocą medytacji transcendentalnej. Przyznał, że sam praktykuje taką medytację. Wyreżyserował także odcinek pilotażowy serialu "Zakazane imperium", za co otrzymał nagrodę Emmy. W 2011 roku nakręcił dokument "George Harrison", który opowiada o życiu i twórczości George'a Harrisona, byłego członka The Beatles. Scorsese otrzymał za niego nagrodę Emmy. W tym samym roku zrealizował pierwszy w karierze film familijny - "Hugo i jego wynalazek". Po raz pierwszy kręcił też w 3D. Obraz otrzymał 11 nominacji do Oscara, z czego wygrał 5 statuetek, Scorsese otrzymał Złoty Glob. W 2013 roku wyreżyserował "Prawdziwa historia Wilka z Wall Street (2018)Wilka z Wall Streeta" z DiCaprio. Film otrzymał 5 nominacji do Oscara, w tym dla reżysera oraz stał się najbardziej kasową produkcją w jego karierze. Rok później nakręcił dokument "The 50 Year Argument". W 2016 roku wyreżyserował odcinek pilotażowy serialu "Vinyl" oraz zrealizował "Milczenie". W 2019 roku nakręcił dokument "Rolling Thunder Revue: Opowieść o Bobie Dylanie od Martina Scorsese" i film "Irlandczyk" z Pacino, przy którym znów współpracował z De Niro, Pesci i Keitelem. Obraz otrzymał 10 nominacji do Oscara. W 2020 roku przygotował dla BBC krótkometrażowy film o życiu w trakcie pandemii. W 2021 roku miał premierę jego serial dokumentalny "Fran Lebowitz: Udawaj, że to miasto".