Gdyby spróbować stworzyć film o takiej samej wymowie jak obraz Hermana i przy zachowaniu autentyzmu i zgodności z prawdą historyczną, to mogłoby wyjść z tego arcydzieło. Ale byłaby to sztuka wielka i nie wiem, który z reżyserów mógłby się podjąć tego.

Tak dostaliśmy uniwersalną opowiastkę o złym świecie dorosłych i pięknym świecie dzieci, którym obce są nienawiść i absurdalne reguły kierujące życie ich rodziców. Herman zrealizował ten film, żeby następne pokolenia pamiętały o tym, jak wyglądało to w latach 40, ale jednocześnie wpisuje się w cykl obrazów rozgrzeszających i przesuwających punkt ciężkości na węższą grupę Niemców. Znamienne jest to tworzenie bardzo wyraźnych podziałów wśród Niemców; wysuwanie na plan pierwszy tych nieświadomych, idealistów, kobiety (które przecież naprawdę były opętane i zafascynowane w większości Hitlerem), a umieszczanie na drugim planie demonów wojny. W rzeczywistości, indoktrynacja w III Rzeszy zataczała bardzo szerokie kręgi i tak jak niektórzy tutaj zauważyli aż dziw bierze, że mógł się uchować taki mały idealista jak Bruno. No, powiedzmy, że przypadek.

Ten pomysł z końcówką jest bardzo dobry. I chociaż film jest według mnie przeciętny, to zakończenie jest chyba najlepszym możliwym podsumowaniem. Świetnie współgra z wymową dzieła.