Recenzja filmu

Fanatyk (2001)

"Nienawidzę Żydów, bo istnieją" - mówi główny bohater filmu Danny Balint, lecz jednocześnie jego antysemickie poglądy są sprzeczne z religią, w której się wychował. Z Torą, której się uczył na pamięć i wreszcie z nim samym jako Żydem. Danny wyrzeka się wszystkiego, w co wierzył i przyłącza się do organizacji neonazistowskiej, nie chcąc przyznać się nawet przed samym sobą, kim naprawdę jest. Jednak paradoksalnie im bardziej neguje wszystko, co ma związek z Żydami, im bardziej stara się wyprzeć swoich korzeni, tym bardziej odżywają w nim wspomnienia z dzieciństwa, kiedy na zajęciach religii otwarcie wyrażał swoje poglądy, uznając, że Bóg jest okrutny wystawiając Abrahama na niezwykle ciężką próbę wiary. Jego początkowy bunt przeradza się w miarę upływu czasu w nienawiść, negację wszystkich nakazów Tory, a ostatecznie w skrajny antysemityzm. Jednak mimo żarliwej wiary we własne przekonania, za którymi podążają wszyscy jego zwolennicy, w jego umyśle coraz częściej powracają utrwalone obrazy z przeszłości i prześladują go wspomnienia, które nie dają o sobie zapomnieć. Jego antysemickie poglądy zostają jednak wystawione na próbę, gdy Danny udziela wywiadu dziennikarzowi, starając się przekonać go do swoich racji. Jednak gdy pada pytanie o jego żydowskie pochodzenie, nagle już nie potrafi podważyć tego mocnego argumentu i zamiast odpowiedzieć, grozi swojemu rozmówcy. A kiedy jeszcze poznaje neonazistkę, pragnącą poznać religię żydowską, zaczyna coraz bardziej się przełamywać i niemal podświadomie wracać do swoich korzeni, które tak bardzo znienawidził. Nagle zaczyna przestrzegać obrzędów żydowskich, czytać po hebrajsku Torę i odwiedzać synagogę, czyli robić rzeczy, które dotychczas zupełnie odrzucał. Jednak jego wielka nienawiść przeplatana z głęboką fascynacją Żydami musi nieuchronnie prowadzić do tragedii... Bo tak naprawdę nie da się do końca uciec od własnej tożsamości, co wyraźnie pokazuje przykład Danny'ego, bo wcześniej czy później i tak dają o sobie znać tłumione uczucia, lęki, zakorzenione przekonania i urazy z dzieciństwa oraz rzeczy, które chcielibyśmy wymazać z pamięci. To wszystko w końcu się w nas uwolni, pytanie tylko, czy będziemy mieć na tyle odwagi, aby się tym zmierzyć, pogodzić ze sobą i potrafić ujawnić swoją prawdziwą tożsamość. To jest właśnie istota jakiejkolwiek wiary, równocześnie stanowiąc podstawę wszelkich odmian fanatyzmu. Jednak ten niesamowity i wbijający się w podświadomość film nie byłby tak wyrazisty i pełny, gdyby nie doskonała, odważna reżyseria Henry'ego Beana skłaniająca do chwili refleksji i polemiki oraz perfekcyjna, intensywna i porażająca kreacja Ryana Goslinga, który w niezwykle przekonujący sposób pokazał wszystkie rozterki Danny'ego, jego poczucie buntu, wyalienowania, tkwiących w nim sprzeczności, z którymi w żaden sposób nie mógł sobie poradzić oraz antysemityzm, który odczuwał, sam będąc Żydem. Gosling w prawdziwie dojrzały sposób potrafił przedstawić mechanizmy nienawiści trawiące umysł Danny'ego oraz nieumiejętność przyznania się do własnego pochodzenia nawet za najwyższą cenę... Oprócz świetnej kreacji Goslinga w mojej pamięci po wyjściu z kina pozostała również kontrowersyjna i niejednoznaczna końcówka całego filmu, otwarta na wszelkie możliwe przypuszczenia i interpretacje oraz stawiająca odważne pytanie o sens wiary i istnienie Boga. Dlatego aby się przekonać, jak ktoś sam będąc Żydem, staje się całkowitym antysemitą oraz jak neonazista może być tak mocno związany ze swoją prawdziwą wiarą, zdecydowanie polecam ten nieprawdopodobny, poruszający do granic możliwości i zdecydowanie pozostawiający bez łatwych odpowiedzi film.