Śmietnisko Pressbooks

Dokument ?Śmietnisko? powstawał przez ponad trzy lata. Film jest zapisem podróży słynnego artysty Vika Muniza, który opuszcza swój dom na Brooklynie, aby wyruszyć do ojczystej Brazylii na największe na świecie wysypisko śmieci, Jardim Gramacho, mieszczące się na peryferiach Rio de Janeiro. Na miejscu artysta fotografuje eklektyczną grupę "catadores", jak nazywa się samozwańczych zbieraczy materiałów nadających się do ponownego przetworzenia. Pierwotnym założeniem Munitza było ?odmalowanie? zdjęć catadores  za pomocą śmieci. Jednak podczas współpracy z tymi inspirującymi postaciami, gdy na podstawie zrobionych im zdjęć na nowo tworzyli ze śmieci własne podobizny, okazało się, że catadores z godnością lecz jednocześnie rozpaczliwie, próbują też na nowo wyobrazić sobie własne życie. Lucy Walker (reżyserka filmów Devil?s Playground oraz Ślepy los) z ogromnym wyczuciem towarzyszy całemu procesowi, przedstawiając na końcu wzruszający dowód możliwości zmiany poprzez sztukę oraz ukazując alchemię ludzkiej duszy.

Urodzony w Brazylii, a mieszkający obecnie na Brooklynie iluzjonista i innowator Vik Muniz żyje dla tych chwil, w których nasze utarte sądy zawodzą i jesteśmy zmuszeni podjąć dialog ze światem, w którym żyjemy. W takich momentach konfrontowani jesteśmy z chaosem, który na co dzień pozostaje w ukryciu. Muniz, poprzez swoją pracę artystyczną, jej proces i efekty, jest w stanie okiełznać i wykorzystać twórczy potencjał chaosu. Podobnie jak jego wcześniejsze ?Nurkowanie w śmieciach? oraz ?Freeganizm?, najnowszy projekt ?Obrazy śmieci? również podejmuje temat odpadków. Zasadnicza różnica między projektami polega na wykroczeniu tym razem poza zagadnienie przydatności; Muniz nie jest zainteresowany odkrywaniem i ocalaniem skarbów ukrytych w hałdach śmieci (i-podów, nieotwartych paczek z owocami, biżuterii), chce wykorzystać śmieci jako medium sztuki. ?W śmieciach piękne jest to, że są negatywne; to coś, czego już nie używamy; coś, czego nie chcemy już oglądać?, mówi Muniz, ?więc jeśli jest się artystą wizualnym, śmiecie stają się bardzo interesującym materiałem, ponieważ są materiałem najbardziej niewizualnym. Pracuje się z czymś, co zwykle staramy się ukryć.?   Na początku Muniz pojechał na największe wysypisko śmieci na świecie, Jardim Gramacho (na północy Rio de Janeiro), gdzie zapoznano go z osobami zarabiającymi na życie wygrzebywaniem z odpadków materiałów do recyklingu ? nazywanymi po portugalsku catadores. Na wysypisku żyje około 3,000-5,000 osób, ze związanej z nim pracy czerpie dochody 15 000, zaś niektóre z poznanych przez Muniza osób, pochodzą z rodzin pracujących na Jardim Gramacho  od trzech pokoleń. Catadores, tak samo jak hałdy śmieci, które nazywają domem, są spychani na margines społeczeństwa, czyni się ich niewidzialnymi dla przeciętnego Brazylijczyka.  Mimo tego Muniz nie jest zainteresowany wspieraniem polityki litości, robieniem akcji w stylu ?Ocalić dzieci?, które przypisywałyby catadores rolę pasywnych ofiar. ?Te osoby są na drugim końcu kultury konsumpcji?, mówi Muniz, ?spodziewałem się spotkać ludzi poranionych, złamanych, ale to były osoby, którym udało się przeżyć.? Muniz szybko zaprzyjaźnił się i rozpoczął współpracę z kilkoma catadores nad ich wielkoformatowymi fotografiami, między innymi z Irmą, kucharką sprzedającą na wysypisku jedzenie, Zumbi, lokalnym intelektualistą, który zatrzymał każdą wygrzebaną książkę, osiemnastoletnią Suelem, które przyjechała na wysypisko jak miała siedem lat. Według Donald Eubank, ?Muniz wynajął 4 tony śmieci oraz magazyn. Razem zaczęli układać śmieci na ziemi odtwarzając portrety, które wcześniej zrobił im Muniz. Natępnie wspinali się po sufit, aby z wysokości 22 metrów zrobić zdjęcia powstałych kompozycji. Portrety osób powstają z pustych przestrzeni, z tego, co nie jest śmieciami?. Korzystając ze swojej pozycji uznanego na świecie artysty, Muniz wystawił jeden z portretów ze śmieci na cenionej aukcji Phillipe de Pury w Londynie i sprzedał go za 64,097 dolarów. Cały dochód przekazał Stowarzyszeniu Zbieraczy Śmieci Jardim Gramacho.

Miejskie wysypisko śmieci Jardim Gramacho (?Ogrody Gramacho?) zbudowano na północnym skraju zatoki Guanabara w Rio de Janeiro, dokładnie naprzeciwko ikonicznej statuy Chrystusa Zbawiciela, który odwraca się do niego plecami, wyciągając ręce na południe, jak najdalej od niego. Codziennie zwozi się tu więcej śmieci niż na którekolwiek inne wysypisko na świecie. Dostarczane codziennie 7,000 ton śmieci stanowi 70% odpadków produkowanych przez Rio de Janeiro i tereny przyległe. Założone w latach 70-tych jako składowisko odpadków sanitarnych, w czasach kryzysów ekonomiczny lat 70-tych i 80-tych wysypisko stało się domem dla anarchicznej grupy zbieraczy śmieci.   Ci catadores mieszkali i pracowali w śmieciach, zbierając i sprzedając złom i inne materiały nadające się do ponownego przetworzenia. Wokół wysypiska założyli nielegalne osiedle (favela Jardim Gramacho). Obecnie w favela mieszka ponad dwadzieścia tysięcy osób i jest ono całkowicie zależne od ekonomii skoncentrowanej wokół handlu materiałami nadającymi się do odzysku. W 1995 roku departament oczyszczania Rio de Janeiro zaczął rewitalizować wysypisko i formalizować pracę catadores, przyznając im licencję oraz wymuszając podstawowe standardy bezpieczeństwa, jak na przykład zakaz wchodzenia na wysypisko dzieciom. Rozpoczęli również pilotażowy projekt elektrowni, która byłaby zasilana odpadami stałymi produkowanymi przez miasto. Ze strony catadores założone zostało Stowarzyszenie Zbieraczy Śmieci Jardim Gramacho (ACAMJG - the Association of Pickers of Jardim Gramacho), którego przewodniczący, Ti?o Santos, występuje w ?Śmietnisku?. ACAMJG wyznaczyło drogę rozwoju społeczności. Razem z Stantos ACAMJG stworzyło zdecentralizowany system zbierania materiałów nadających się do ponownego przetworzenia w sąsiednich dzielnicach, stworzenie centrum recyklingu, uznanie zawodu catador, umożliwienie catadores zawierania umów na ich usługi, stworzenie 24-godzinnej kliniki, założenie centrum dziennej opieki nad dziećmi oraz centrum kształcenia. Poza działalnością społeczną, ACAMJG przywodzi narodowemu ruchowi na rzecz poprawienia statusu zawodowego catador i uzyskania wsparcia rządu federalnego. ACAMJG zrzeszyło się również z innymi podobnymi ruchami w Ameryce Południowej, aby w listopadzie 2009 roku zorganizować pierwszą międzynarodową konferencję catadores w S?o Paulo. Obecnie, codziennie około 1 300 catadores pracuje na wysypisku, każdego dnia usuwając z niego 200 ton materiałów nadających się do odzysku. Zbierając materiały, które w przeciwnym wypadku zostałyby zasypane, przedłużyli życie wysypiska i przyczynili się do tego, że Jardim Gramacho ma jedną z najwyższych na świecie stóp recyklingu. W 2012 roku wysypisko ma zostać zamknięte a ugrupowania takie jak ACAMJG walczą o wsparcie w zorganizowaniu szkoleń zawodowych dla catadores. Informacje o tym, jak można pomóc lub przekazać darowiznę na rzecz ACAMJG oraz catadores można znaleźć na naszej stronie internetowej.

VIK MUNIZ Vik Muniz urodził się w rodzinie robotniczej w Sao Paulo w 1961 roku. Jako młody mężczyzna został postrzelony w nogę, gdy próbował przerwać bójkę. Odszkodowanie, które dostał za odniesione rany, przeznaczył na podróż do Nowego Yorku, gdzie mieszka i pracuje od końca lat 80-tych. Swoją karierę rozpoczynał jako rzeźbiarz ale stopniowo zaczął coraz bardziej interesować się fotograficznymi reprodukcjami swoich prac, ostatecznie całkowicie poświęcając się fotografii. W swój proces  zdjęciowy włącza całą gamę zaskakujących materiałów. Często tworząc fotograficzne cykle, Vik posługiwał się brudem, diamentami, cukrem, sznurkiem, syropem czekoladowym i odpadkami, aby stworzyć śmiałe, dowcipne a często iluzoryczne obrazy, zaczerpnięte z kartek fotoreportaży i historii sztuki. Jego sztuka odniosła zarówno sukces komercyjny, jak i zyskała uznanie krytyków;  jego prace pokazywane są na całym świecie. Jego wystawa indywidualna w MAM w Rio de Janeiro, pod względem liczby odwiedzających ustąpiła pierwszeństwa jedynie wystawie Picassa. To właśnie tu Vik po raz pierwszy wystawił w Brazylii swoją pracę ?Obrazy z cyklu śmieci?. FABIO GHIVELDER Współpracownik Vik?a i dyrektor jego studia w Rio de Janeiro, odegrał centralną rolę w każdym aspekcie pracy nad cyklem ?Śmieci? zaprezentowanym w ?Śmietnisku?. Fabio był odpowiedzialny za wybór Jardim Gramacho jako scenerii dla Vika do pracy nad cyklem. Nadzorował wszystkie kontakty z catadores, urzędnikami w departamencie oczyszczania (Comlurb) i w Jardim Gramacho. Był też faktycznym twórcą nowego studia w Rio, organizując infrastrukturę konieczną do stworzenia tego monumentalnego dzieła, zapewniając, że środowisko pracy artystycznej będzie spełniać standardy wyznaczone przez Vika, codziennie zarządzając projektem i kontaktami z catadores, nadzorując sesją zdjęciową w Jardim Gramacho, i najważniejsze - współpracując z Vikiem w roli krytycznego komentatora  i głównego doradcy we wszystkich kreatywnych aspektach projektu. Wcześniej Fabio koordynował produkcję niezwykle udanego cyklu Vika  ?Odpadki? (Junk), który powstał w studio w Rio. Zanim powrócił do swojej ojczystej Brazylii, aby tworzyć i zarządzać projektami Vika, Fabio przez wiele lat pracował w Nowym Yorku, w różnych profesjach związanych ze światem fotografii. Fabio ma szelmowskie poczucie humoru, świetnie opowiada historie, strojąc sobie żarty z różnych seriali telewizyjnych jak np. "Seinfeld" i razem z Vikiem tworzy wspaniały komediowy duet!

TIA? (SEBASTIAO CARLOS DOS SANTOS) Tia? jest młodym, charyzmatycznym Prezesem ACAJG (Stowarzyszenia Zbieraczy z Jardim Gramacho), związku mającego na celu poprawę warunków życia catadores. Zainspirowany politycznym tekstem znalezionym na wysypisku, Księciem Machiavellego, Tia? czuł potrzebę przekonania kolegów, że zorganizowanie się, może pomóc im odmienić swój los. Tia? zbiera śmieci odkąd ukończył 11 lat. ZUMBI (JOSE CARLOS DA SILVA BALA LOPES) Zumbi jest lokalnym intelektualistą. Gdy widzi książkę, nie postrzega jej tylko w kategoriach papieru na makulaturę. Zatrzymuje wszystkie książki, jakie kiedykolwiek udało mu się znaleźć na wysypisku. W swoim baraku otworzył społeczną bibliotekę. Jest członkiem zarządu ACAMJG. W Jardim Gramacho pracuje odkąd skończył dziewięć lat. SUELEM (SUELEM PEREIRA DIAS) Suelem pracował na wysypisku odkąd skończyła siedem lat. Dziś ma lat 18, dwoje dzieci i kolejne w drodze. Jest dumna ze swojej pracy, ponieważ nie jest prostytutką ani nie handluje narkotykami, które byłyby dla niej jedyną zawodową alternatywą. Mimo tego bardzo chciałaby pracować zajmując się dziećmi, lub móc zostawać w domu z własnymi.   ISIS (ISIS RODRIGUES GARROS) Isis uwielbia modę i nienawidzi zbierania śmieci. Gdy się rozkleiła, opowiedziała o tragedii, przez którą znalazła się na wysypisku.   IRMA (LEIDE LAURENTINA DA SILVA) Irma jest lokalną kucharką, gotującą plat du jour z najświeższych składników, jakie może znaleźć w Jardim Gramacho. VALTER (VALTER DOS SANTOS) Valter jest najstarszym mieszkańcem wysypiska, guru recyklingu oraz lokalnym bardem, który uwielbia rymy i morały. MAGNA (MAGNA DE FRANÇA SANTOS) Dla Magny ciężkie czasy nadeszły, gdy jej mąż stracił pracę. Współpasażerowie autobusów mogą zatykać przed nią nosy, ale mówi im, że ona przynajmniej nie robi żadnych sztuczek na Copacabana.

REŻYSERKA LUCY WALKER Lucy Walker stosuje techniki z filmów fabularnych do produkcji dokumentów. Podążając za niezapomnianymi postaciami, śledzi ich proces przemian umożliwiający dostęp do ich wewnętrznych, zamkniętych światów. Poza WASTE LAND Lucy Walker jest reżyserką drugiego pełnometrażowego dokumentu, którego premiera odbyła się na festiwalu Sundance 2010: COUNTDOWN TO ZERO. Film jest przerażającym głosem w sprawie obecnego zagrożenia terroryzmem nuklearnym i rozprzestrzenianiem broni jądrowej. Poprzedni film Walker BLINDSIGHT został po raz pierwszy pokazany w Toronto i otrzymał nagrody publiczności na festiwalach w Berlinie ? Nagrodę Publiczności Panorama, w Gandawie, AFI oraz Palm Spring, a także nominację w kategorii najlepszy film dokumentalny na Grierson Awards w 2007 roku oraz British Independent Film Awards. BLINDSIGHT śledzi emocjonalną podróż sześciu niewidomych tybetańskich nastolatków, którzy wspinają się na północne zbocze Mount Everest. We wspinaczce towarzyszy im ich bohater, niewidomy amerykański alpinista Erik Weihenmeyer oraz ich nauczycielka, Sabriye Tenberken, która jest założycielką jedynej szkoły dla niewidomych w Tybecie ? Braille bez Granic (Braille Without Borders). W swoim pierwszym długometrażowym dokumencie DEVIL'S PLAYGROUND Walker zajmuje się tematem walki Amiszów, w czasie ich okresu eksperymentowania (rumspringa). Po premierze na festiwalu w Sundance w 2002 roku zdobył nagrody w Karlovych Varach oraz na festiwalu Sarasota, jak również trzy nominacje do nagrody Emmy w kategorii najlepszy film dokumentalny, najlepszy reżyser i najlepszy montaż oraz nominację do Independent Spirit Award za najlepszy film dokumentalny. W dorobku Walker znajduje się również film z serii dla dzieci Nickelodeon  "Blue's Clues," za który została dwukrotnie nominowana do nagrody Emmy w kategorii "Wybitna reżyseria serialu dla dzieci? oraz kilka nagradzanych filmów krótkometrażowych. Walker wychowała się w Londynie, w szkole średniej zaczęła reżyserować sztuki  teatralne i kontynuowała to zajęcie na studiach licencjackich, gdzie za swoje sztuki otrzymała prestiżowe nagrody Oxford University Dramatic Society. Po ukończeniu z wyróżnieniem studiów pierwszego stopnia, otrzymała tytuł magistra literatury Oxford University i przyznano jej stypendium Fulbrighta na podyplomowy kurs filmowy na New York University, który ukończyła zdobywając tytuł magistra sztuk pięknych. W czasie pobytu w Nowym Jorku dorabiała jako muzyk i DJ poznając przy tym Mobiego, który zrobił muzykę do WASTE LAND. WSPÓŁREŻYSER JO?O JARDIM Pierwszy film Jo?o Jardim?a JANELA DA ALMA? (2002) zaskoczył wszystkich swoim niecodziennym tematem opowiadając o znaczeniu wzroku w naszym życiu. Dokument zdobył ważne nagrody i zajął ósmą pozycję na brazylijskiej liście hitów kasowych, zaś utrzymując się przez 48 tygodni na ekranach kin pobił rekord w kategorii filmu dokumentalnego. W 2006 roku pełnometrażowy dokument  Jardima ?PRO DIA NASCER FELIZ?, pokazujący problem szkoły i dorastania, otrzymał 10 nagród, włączając w to nagrodę za najlepszą reżyserię na Mostra de S?o Paulo i trzy ważne nagrody na Gramado Film Festival. W 2008, Jo?o współreżyserował brazylijsko-brytyjski film WASTE LAND o brazylijskim artyście Viku Munizu. Jo?o reżyserował również dla telewizji, m. in. seriale dla Globo TV, włączając  w to  ?POR TODA A MINHA VIDA?, opowiadający o muzykach/piosenkarzach Nara Le?o, Elis Regina, Raul Seixas oraz Dolores Duran. Programy o Elis Regina i Nara Le?o zostały nominowane do Międzynarodowej Nagrody Emmy w kategorii Najlepszy Program o Sztuce. MUZYKA MOBY Moby urodził się w Nowym Jorku ale dorastał w Connecticut, gdzie w wieku 9 lat zaczął zajmować się muzyką. Na początku grał na gitarze klasycznej i studiował teorię muzyki, następnie, w wieku 14 lat, zaczął grać ze znaczącą grupą hardrockowych punków z Connecticut 'The Vatican Commandoes'. Studiując filozofię na University of Connecticut i na SUNY Purchase  grał w postpunkowej grupie  'Awol'. Gdy chodził do college, pracował jako dj i był stałym elementem nowojorskiej sceny house i hop-hop, grając w takich klubach jak Mars, Red Zone, MK i The Palladium. Swój pierwszy singiel 'Go' wydał w 1991 roku (wymieniony na liście Rolling Stones ?best records of all time?) i od tej pory regularnie wydaje albumy. Jego własne nagrania sprzedały się w ponad 200 000 kopii na świecie, produkował i remiksował również utwory innych artystów, m. in. Davida Bowie, the Beastie Boys, Metallici, Public Enemy. Moby bardzo często odbywa tournee, w swej dotychczasowej karierze zagrał już ponad 3 000 koncertów. Jego muzyka została wykorzystana do setek filmów, włączając w to m.in. Gorączkę, Męską grę, Jutro nie umiera nigdy oraz Niebiańską plażę. Obecnie jest na tournee promującym jego najnowszą płytę 'Wait For Me'. Jednocześnie pracuje na rzecz różnych organizacji charytatywnych, włączając w to Humane Society oraz Institute for Music and Neurologic Function.