Pierwsze arcydzieło, które po dwóch nieukończonych filmach ["Niech żyje Meksyk" [1933] i "Łąki bieżyńskie" [1937]] udało się zrealizować Eisensteinowi w okresie dźwiękowym. Akcja toczy się w XII-wiecznej Rosji, rozbitej na feudalne części. Mocno osłabiony najazdami tatarskimi kraj zostaje napadnięty przez Zakon Krzyżacki. Niemieccy Kawalerowie Mieczowi grabią bezkarnie przygraniczne wioski, wszędzie, gdzie się pojawią siejąc gwałt i spustoszenie. Kiedy wrogowie zbliżają się do bram Nowogrodu, jego przerażeni mieszkańcy zwracają się po pomoc do znanego z waleczności księcia Aleksandra Newskiego [porywająca kreacja Nikołaja Czerkasowa]. Wspaniała opowieść Eisensteina o średniowiecznym bohaterze dała genialnemu twórcy możliwość zastosowania nowatorskich rozwiązań w dziedzinie obrazu i dźwięku. Nigdy wcześniej [ani, niestety później też] na ekranie te dwa elementy nie współgrały ze sobą tak doskonale. Skomponowana dla potrzeb filmu muzyka Sergiusza Prokofiewa nie jest już tylko [jak dotychczas] ilustracją, stanowi dopełnienie dramaturgiczne ekranowej akcji., umiejętnie podkreślając nastrój poszczególnych scen. W warstwie plastycznej kolor stanowi ważny element symboliki. Idealnie została zastosowana tutaj zasada kontrastu [czerń - broniąca się ludność, biel - prześladowcy]. Prekursorskim rozwiązaniem jest też komponowanie obrazu w powiązaniu z dynamiką wydarzeń. Wszystkie te elementy czynią z "Aleksandra Newskiego" wzorcowy materiał dla innych twórców - w jaki sposób można na ekranie idealnie wykorzystać środki wyrazowe. [Jacek Suplicki]

„Aleksander Newski” wybitnego światowej sławy reżysera Sergieja Eisensteina to dzieło wpisane w klasykę światowego kina. Doborowa obsada, niesamowite dekoracje, ogromny rozmach przy realizacji – to tylko niektóre z atutów tego filmu. Fabułę oparto na autentycznych wydarzeniach z XIII wieku. Akcja toczy się w 1242 roku. Fabuła rozpoczyna się w chwili przekroczenia wschodnich granic przez krzyżowców. Mieszkańcy Nowogrodu pod wodzą znanego z waleczności księcia Aleksandra Newskiego dzielnie stawiają opór. Dwaj główni bohaterowie to Gawryło Oleksycz i Waśka Busłaj, którzy nota bene są autentycznymi postaciami historycznymi. W filmie na tle wojny, toczy się opowieść o ich miłości do tej samej kobiety, która obiecała swoją rękę temu, kto okaże się lepszy w bitwie. Rusinów z zakonami rycerskimi przedstawiono z drobiazgową skrupulatnością, a kulminacją jest scena bitwy na zamarzniętym jeziorze Pejpus. W połączeniu z niesamowitą muzyką Prokofiewa, wszystko razem robi imponujące wrażenie. Film przez lata nie był emitowany z uwagi na antyniemieckie przesłanki, zdjęcia ukończono bowiem tuż przed podpisaniem paktu Ribbentrop – Mołotow. Dzieło powróciło triumfalnie na ekrany po zerwaniu radziecko - niemieckiego sojuszu w 1941 roku i od tamtej pory cieszy się niesłabnącą popularnością na całym świecie.

Ruś, XIII wiek. Zakon Kawalerów Mieczowych zajmuje Psków i urządza rzeź ludności. Kniaź Aleksander Jarosławowicz zwany Newskim na prośbę ludu zbiera armię i decyduje przeciwstawić się niemieckim rycerzom-mnichom. Do starcia dochodzi 5 kwietnia 1242 roku. Rusini na zamarzniętym Jeziorze Czudzkim odnoszą zwycięstwo.

Akcja toczy się w XII-wiecznej Rosji, rozbitej na feudalne części. Mocno osłabiony najazdami tatarskimi kraj zostaje napadnięty przez Zakon Krzyżacki. Niemieccy Kawalerowie Mieczowi grabią bezkarnie przygraniczne wioski, wszędzie, gdzie się pojawią, siejąc gwałt i spustoszenie. Kiedy wrogowie zbliżają się do bram Nowogrodu, jego przerażeni mieszkańcy zwracają się po pomoc do znanego z waleczności księcia Aleksandra Newskiego.