Pierwsza ekranizacja DiU, jaką widziałam, pochodzi z 1980 roku. To dzięki niej poznałam tę i kolejne powieści Jane Austen, co oznacza, że bardzo mi się podobała. Dzisiaj... niekoniecznie :) Ale obejrzenie jej ostatnio ułatwiło mi ustalenie, dlaczego do filmu z 2005 wracam z taką przyjemnością.
Masz rację pisząc o ładunku emocji, jaki niesie film. Mam wrażenie, że dziś podchodzimy do powieści Jane Austen zbyt literalnie, zapominając, że nie tylko bohaterów obowiązywały konwenanse, ale też - że autorka trzymała się ustalonej przez siebie konwencji. To dziwne pomyśleć, że DiU powstawała w tym czasie, co rozbuchane emocjami poematy Byrona. Austen nie chciała pisać o uczuciach w konwencji sentymentalnej ani romantycznej - ale to nie znaczy, że ludzie, których opisywała, tych uczuć nie mieli.
Jej bohaterzy są jak Jane Bennet - nawet ich najbliżsi nie wiedzą tak naprawdę, jakie mają uczucia. Uczuć nie powinno się pokazywać, w zasadzie nie powinno się o nich mówić. Twarz powinna zakrywać maska grzecznej obojętności. I tak właśnie przedstawieni są bohaterowie dwóch seriali, z 1980 i 1995 roku. W tym pierwszym pan Darcy pozwala sobie na zmianę wyrazu twarzy dopiero, gdy usłyszy zapewnienie Lizzy o uczuciu do niego.
Tyle że tak naprawdę bardzo trudno jest nie wyrażać uczuć mimiką, spojrzeniem, gestami, mimowolnym ruchem głowy... I to pokazuje film Wrighta. Pokazuje ludzi tak, jak mogłaby pokazać ich Jane Austen, gdyby wyszła poza konwencję. Przy tym są to ludzie znacznie bliżsi nam sposobem zachowania. Łatwiej nam ich zrozumieć i polubić, bo są podobni do nas.
I jeszcze jedna uwaga: dialogi są w filmie cudownie wyważone. Mówi się dokładnie tyle, ile trzeba. Serial z 1980 jest potwornie przegadany... Chociaż kończy się dokładnie tym samym zdaniem pana Benneta :)

Zgadzam się w 100%. Wersji z 1980 r. nie oglądałem. Widziałem tylko zdjęcia i fragmenty na Youtube, które sugerują, że mieliśmy tutaj do czynienia z czymś w stylu dawnego polskiego teatru telewizji. Wyglądało to na produkcję o niskim budżecie kręconą w studiach przy sztucznym świetle i bliską literalnej treści książki. Wersja z 1995 r. byłaby więc zdecydowanym krokiem na przód.
"Duma i uprzedzenie" Jane Austen często jest nazywana powieścią o ekonomii i miłości. Pisze się, że miłość taka, jak jest rozumiana przez Austen jest zupełnie inna od tej rozumianej przez nas. Miłość faworyzowana przez Austen miała być wytworem rozsądku i rozważnego doboru partnera w oparciu o jego cechy osobowości, zaś bliski współczesnemu rozumieniu miłości opartej lub przynajmniej rozpoczynającej się namiętnością byłby związek Lydii z Wickhamem poddany krytyce przez wszystkich bohaterów powieści i samą autorkę. Myślę, że to nie do końca prawda i jest tak, jak napisałaś. Narrator w powieści Austen jest wszechwiedzący, ale tylko w zakresie dostrzegalnym na zewnątrz. Austen nie opisuje wewnętrznych przeżyć bohaterów. O zmianie stosunku Darcy'ego do Elizabeth dowiadujemy się w książce szybko, ale tylko dlatego, że zdradzają to jego wypowiedzi skierowanego do Caroline Bingley. Myślę, że w ogóle proza z przełomu XVIII i XIX wieku nie zajmowała się wiwisekcją psychologiczną postaci (choć być może jestem w błędzie), już nie mówiąc o XX-wiecznym strumieniu świadomości. Twórcy filmu z 2005 r. być może więc znaleźli kod do właściwego odczytania znaczenia tej powieści, a nawet jeśli nie, to uczynili tę klasyczną fabułę bliższą i bardziej zrozumiałą współczesnemu widzowi, a przede wszystkim bardziej wypełnioną emocjami.

Przeczytałem właśnie książkę Jane Austen w oryginale. Myślę, że to powieść niełatwa w interpretacji a jej sens trzeba odczytywać między słowami. Moim zdaniem zarówno wersja serialowa z 1995 r. jak i w szczególności film z 2005 r. są lepsze od książkowego oryginału, który tonie w opisach konwenansów obyczajowych angielskiej "landed gentry" z końca XVIII wieku. Oczywiście jest bardzo ciekawy tekst pod kątem poznania obyczajów i klimatu epoki. Pod tym względem książka będzie zawsze górowała nad adaptacjami filmowymi. Jednak pod względem opowiadania historii, która przykuwa uwagę widza, adaptacje przewyższają książkę, która swoją olbrzymią popularność (pierwsze bądź drugie miejsce w plebiscytach na najlepszą książkę w historii literatury angielskiej) zawdzięcza w dużej mierze właśnie im.
Myślę, że "Duma i uprzedzenie" to tak naprawdę powieść o odkrywaniu samej siebie przez Elizabeth Bennet. Charakterystyczne jest to że przez całą pierwszą połowę książki (do pierwszych oświadczyn Darcy'ego) narrator prawie nie informuje nas o wewnętrznych przeżyciach Elizabeth. Rodzące się u Pana Darcy'ego uczucia do niej są od razu wyłożone niemal "na tacy" przez jego wypowiedzi i bezpośrednie informacje narratora o jego przeżyciach. Elizabeth pozostaje enigmą do czasu kiedy słyszy zaskakująca dla niej propozycję małżeństwa ze strony Darcy'ego. Dopiero wtedy zaczyna analizować swoje uczucia i myśli. Myślę, że interpretacja przyjęta, przez twórców filmu z 2005 r. jest prawidłową i zgodna tak naprawdę z duchem książki. Już od pierwszego spotkania Elizabeth i Darcy'ego pojawiła się pomiędzy nimi fascynacja i fizyczne przyciąganie, o czym nie mogła wprost napisać Jane Austen. Warto jednak zwrócić uwagę, że w książce wszystkie rozmowy pomiędzy Elizabeth a Wickhamem przytaczane przez Austen dotyczą Darcy'ego. Rozmowy na jakikolwiek inny temat są tylko skwitowane ogólnym opisem. Elizabeth jest obsesyjnie wręcz zainteresowana wyjaśnieniem prawdziwości zarzutów Wickhama wobec Darcy'ego. Wickham nigdy nie jest przez nią traktowany poważnie i mamy wyraźne informacje, że nigdy się w nim nie zakochała, zaś jego nagłą zmianę obiektu zainteresowania na Pannę King, która odziedziczyła spory majątek przyjmuje ze stoickim spokojem. Wreszcie, jak czytamy w książce, po odrzuceniu oświadczyn Darcy’ego Elizabeth płacze pół godziny – odrzucenie oświadczyn Pana Collinsa nie wywołało podobnej reakcji. W końcowej części książki, kiedy Darcy i Elizabeth wspominają historię swojej znajomości oraz kiedy Elizabeth rozmawia na ten temat ze swoją starszą siostrą pada stwierdzenie, że kochała Darcy’ego od dawna, ale nie tak mocno jak teraz, zaś jej stwierdzenie, że kochała go od czasu kiedy zobaczyła posiadłość w Pemberley (na co powołują się niektórzy przeciwnicy ekranizacji z 2005 r.), jest żartem.
Reżyser filmu Joe Wright w komentarzu do niego wyraźnie stwierdza, że przyjął koncepcję widzenia świata oczami Lizzy, która powoli dojrzewa i z czasem zaczyna widzieć wyraźnie to czego nie dostrzegała na początku. Rozwijające się uczucie jest pięknie pokazane poprzez spojrzenia, gesty czy też przelotne dotknięcia, aż do sceny pierwszych oświadczyn, którą reżyser nazywa „car crash scene”. Tutaj duży udział mieli sami aktorzy Keira Knightley i Matthew Macfadyen i świetna chemią ekranowa jaką mieli. Na przykład „prawie pocałunek” w scenie pierwszych oświadczyn, nie był w scenariuszu, a pojawił się naturalnie w czasie przesłuchania kandydatów do roli Darcy’ego w interakcji pomiędzy Keira i Matthew.
Taka koncepcja filmu moim zdaniem o wiele lepiej przekazuje istotę fabuły „Dumy i uprzedzenia”. Film który miałby niewolniczo naśladować książkę, musiałby mieć chyba z 10 godzin (bo przecież wersja z 1995 r. również zawiera skróty) i prezentować przykładowo dwa obiady tygodniowo w Rosings Park w czasie sześciotygodniowego pobytu Elizabeth u Charlotte i jej męża Pana Collinsa :-). Adaptacja z 2005 r. (również z 1995 r. choć w mniejszym stopniu) ociepliły też postaci Pana i Pani Bennet, którzy w książce przedstawieni są dość surowo jako niemal dysfunkcjonalna rodzina, a wypowiedzi Elizabeth na ich temat brzmią bardzo ostro.
Reasumując, film z 2005 r. moim zdaniem przekazuje istotę fabuły „Dumy i uprzedzenia” bez niewolniczego odtwarzania książki. Ma olbrzymi ładunek emocjonalny czyniący go jednym z najlepszych filmów romantycznych w historii. Odświeżenie tej historii czasami balansuje na granicy realności zachowania bohaterów w tamtej epoce, ale o wiele ważniejsza jest tutaj siła przekazu, a ta niewątpliwie była bardzo duża o czym można się przekonać między innymi, widząc całe mnóstwo „fanowskich” filmów o bardzo dużej liczbie wyświetleń na YouTube zawierających sekwencje z tego filmu.