Kiedy obejrzałem go w dzieciństwie, pobeczałem się po kulminacyjnej scenie, następnego dnia nie chciałem iść do szkoły. Postacie Wintera i Koralewskiego wzbudziły we mnie obawę. Obraz Bajona obejrzałem ponownie po ponad 20 latach.

Reżyser interpretuje istotne wydarzenia po swojemu, omija historyczne szczegóły, polega na surowej poetyce i chłodnych symbolach. Znakomite zdjęcia są ważnym walorem, zarówno krajobrazowe panoramy czy szkolne klasy dają wrażenie "obcości", poczucie dekadencji. Udział renomowanych aktorów również dodaje filmowi punkty.
Niestety dzieło cierpi na brak ciągłości, konsekwencji, a zmiany narracyjne wybijają widza z rytmu. Np. momenty w klasie, gdy uczniowie są przymuszani i zastraszani mają przykuwający uwagę charakter i ciężar. Gdy w połowie filmu pojawia się radca Wagner próbujący dyplomatycznie rozwiązać problem, to poważny ton się ulatnia, zanika ostrość, fabuła łagodnieje jakbyśmy oglądali zupełnie inną produkcję. Dopiero pod koniec, dzięki nadal wymownemu epilogowi z gęsiami/ gęśmi powraca schyłkowy, odpowiedni komentarz.
Postaci są potraktowani ogólnikowo, Łomnicki i Olbrychski czy Bista grają swoje, bohater Stuhra wnosi zamieszanie i rodzaj politycznej poprawności, ale odtwórca "Wodzireja" wypada w sumie całkiem dobrze. W pamięci najbardziej zostają występy Drzewicza i Wardejna jako osoby uosabiające pruską represję podczas zaborów. Pierwszy (z niezapomnanym głosem Gargamela) jest bardzo charakterystyczny jako srogi inspektor szkolny, zwolennik cielesnych kar i kategorycznych metod, drugi jako szemrany i złośliwy wychowawca. Szkoda, że nie dano im większości czasu antenowego ponieważ bardzo pasują do głównej problematyki fabularnej. Nie dziwię się, że w dzieciństwie wywołali u mnie z lekka strachliwe reakcje.

Ostatecznie film jest ważną lekturą na temat sprzeciwu uczniów, odmawiających nauki religii w języku niemieckim w czasach germanizacji. Bajon klimatycznie odtworzył klimat tamtej dekady. Należy żałować, że twórca nie pociągnął dalej dramaturgii, wprowadził przegadane momenty w środek filmu i ujął temat zbyt nieproporcjonalnie opierając się na przeskokach i nieregularności.