pomijając już tresci polityczne i ekologiczne jakie niesie ze soba film, cameron stawia słuszne pytania 'cywilizacyjne' czy 'kulturowe' odnosnie supremacji bialego czlowieka i tego jak postrzegamy swiat. czy fakt, ze wynalezlismy inżynierie genetyczna, podroze miedzyplanetarne, czy rakiety zapalające pozwala nam z pogarda patrzyc na inne kultury i nazywac sie 'wyzsza' cywilizacja? uzywac slow 'tubylcy', 'prymitywny'? z pogarda śmiac sie z zaklinaczy deszczu czy ludzi ktorzy samolot nazywaja 'wielkim ptakiem'? cameron mowi tu wiele o ignorancji i zbyt subiektywnym patrzeniu na swiat. wynalezlismy sobie jakies 'etykietki', 'klasyfikacje', 'etnologie' i inne stereotypy, nie starajac sie spojrzec z wielu perspektyw (wiem, ze spojrzenie obiektywne nie istnieje). czy nie taka ignorancja i pogarda a takze strach przed nieznanym doprowadzila europejczykow do najwiekszych zbrodni? miliony wymordowanej ludnosci obu ameryk, afryki, a wszystko to w imie tego, co chcielismy im dac, a czego nie potrzebowali (tutaj swietna aluzja Jake'a mowiacego o "piwie light" i "jeansach"? nie wspominam juz o tym ze nasza 'Wysoka Cywilizacja' ufundowana jest w duzej mierze na grabieżach kultur w naszym mniemaniu "niższych"? tutaj pojawia sie dla mnie gleboka refleksja filmu: czy cala ta technologia i rozwoj cywilizacyjny nie odciagaja uwagi od samej esencji zycia i czy to nie wlasnie (w przenośni) Na'vi nie dysponują wyższą cywilizacja w sensie egzystencjalnym? film (nie tak jak chcieliby przeciwnicy) oprocz wspanialej wizji propaguje pewna postawe: tak jak Jake w ostatniej scenie, otworz oczy na innych, patrz z wielu perspektyw, nie zamykaj sie w ciasnych schematach. jest tez dwuznaczny w swoim idealizmie: Na'vi wygrywaja wojne z białym czlowiekiem, ale dzieje sie to tylko dzieki Cudowi, ktory nie jest mozliwy w prawdziwym swiecie, ktory przezyl i wymordowanie 70 milionow Indian, i apartheid, holocaust i wiele innych. za obraz sklaniajacy do tak ciekawych przemyslen - chwala rezyserowi