Esma, samotnie wychowująca swoją 12-letnią córkę Sarę, żyje w jednej z dzielnic Sarajewa Grbavicy, która jeszcze nie podniosła się ze zniszczeń wojennych z 1990 roku. Ponieważ państwowy zasiłek ledwo pozwala jej związać koniec z końcem, Esma decyduje się przyjąć posadę kelnerki w nocnym klubie. Całonocna praca okazuje się jednak dla niej wielkim poświęceniem - kobieta spędza coraz mniej czasu ze swoją córką. Nie mogąc poradzić sobie z bolesnymi wspomnieniami z przeszłości, Esma zaczyna uczęszczać na terapię grupową w lokalnym ośrodku dla kobiet. Wielkim wsparciem jest dla niej jej najlepsza przyjaciółka Sabina oraz nowy współpracownik Pedla, w którym Esma odnajduje bratnią duszę. Natomiast przebojowa i pewna siebie Sara zaprzyjaźnia się ze szkolnym kolegą Samirem. Pomiędzy dwojgiem wrażliwych nastolatków szybko zawiązuje się szczera i silna więź, tym bardziej, że oboje stracili ojców w czasie wojny. Samir jest jednak zdziwiony, że Sara nie zna zbyt wielu szczegółów dotyczących chlubnej śmierci swojego ojca. Temat śmierci ojca powraca, gdy Sara zaczyna starać się o uzyskanie zniżki na zbliżającą się wycieczkę szkolną. Nie jest to jednak możliwe bez zaświadczenia stwierdzającego, że jej ojciec był szahidem, który poniósł męczeńską śmierć na wojnie. Esma wyjaśnia Sarze, że dopóki ciało jej ojca nie zostanie odnalezione, trudno im będzie otrzymać takie zaświadczenie. Równocześnie rozpaczliwie stara się znaleźć kogoś, kto pożyczyłby jej pieniądze na opłacenie córce wyjazdu. Zmartwienie Sary przeradza się w rozpacz, kiedy okazuje się, że jej nazwiska nie ma na liście dzieci, których ojcowie zginęli na wojnie jako męczennicy. Gdy dziewczynka zdaje sobie sprawę, że matka zapłaciła jednak pełną cenę za jej szkolną wycieczkę, zaczyna domagać się wyjaśnień. Esma załamuje się i zdradza Sarze całą brutalną prawdę o tym, jak została poczęta w wyniku gwałtu w obozie jenieckim. Ta bolesna konfrontacja staje się pierwszym krokiem do przezwyciężenia traumy od lat prześladującej Esmę i otwiera nowy rozdział w jej relacjach z córką.
REŻYSERKA O FILMIE:
Fascynuje mnie codzienne życie, które w porównaniu z wojną może wydawać się zwykłe, mało dramatyczne, a nawet banalne. Kiedy jednak coś się w nim nie układa, ujawnia się wówczas ogromna siła ludzkich emocji ? tych z przeszłości, teraźniejszości oraz przyszłości. GRBAVICA to przede wszystkim historia o miłości, która nie jest czysta, ponieważ została naznaczona nienawiścią, wstrętem, dramatem i rozpaczą. Opowiada także o ofiarach, które, choć nie popełniły żadnej zbrodni, nie są dla przyszłych pokoleń całkiem bez winy. GRBAVICA mówi także o prawdzie, o ogromnej sile niezbędnej, aby iść naprzód i tak bardzo potrzebnej społeczeństwu Bośni i Hercegowiny, które musi walczyć, żeby w końcu osiągnąć dojrzałość.
WYWIAD Z REŻYSERKĄ, JASMILĄ ZBANIC:
Grbavica ? to słowo, na którym cudzoziemcy prawdopodobnie połamią sobie języki. Co ono właściwie znaczy? Grbavica to dzielnica Sarajewa niedaleko mojego domu. W czasie wojny została zajęta przez armię Serbii i Czarnogóry i przekształcona w specjalny obóz wojskowy, w którym torturowano ludzi. Kiedy dzisiaj spacerujesz po Grbavicy, widzisz typowe budynki z czasów socjalizmu, jej mieszkańców, sklepy, psy... Ale jednocześnie czujesz obecność czegoś nieokreślonego i niewidocznego. To takie dziwne uczucie, które ma się w miejscu naznaczonym ludzkim cierpieniem. Grbavica jest niczym mikrokosmos, którego częścią są Esma i inni bohaterowie. A samo słowo ?grbavica? oznacza garbatą kobietę. Chociaż jest trudne do wymówienia, sądzę, że dźwiękowo bardzo dobrze odzwierciedla świat Esmy. Jaka jest geneza Twojej filmowej opowieści? Kiedy wybuchła wojna, byłam bardzo szczęśliwa, ponieważ odwołano z tego powodu test z matematyki. Jako nastolatkę najbardziej interesował mnie wtedy seks, o którym się mówiło i o którym się marzyło. Ale w 1992 roku wszystko się zmieniło i zrozumiałam, że żyję w czasie wojny, a seks jest elementem strategii wojennej używanym w celu poniżenia kobiet i zniszczenia całej grupy etnicznej. Podczas wojny w Bośni zgwałcono 20 tysięcy kobiet. Mieszkałam wtedy 100 metrów od linii frontu i bardzo obawiałam się takiego rodzaju przemocy. Od tamtej pory gwałt i jego konsekwencje stały się moją obsesją: czytałam i śledziłam wszystko związane z tym tematem. Wciąż nie wiem, dlaczego to robiłam i jak chciałam to później wykorzystać. Kiedy urodziłam dziecko, będące owocem miłości, a macierzyństwo wzbudziło we mnie mnóstwo nieoczekiwanych emocji, często zadawałam sobie pytanie, jak czuje się kobieta, której dziecko zostało poczęte z nienawiści. To był ten moment, kiedy zdałam sobie sprawę, czym jest dla mnie Grbavica. Pisałam tą historię w przerwach między karmieniem piersią. Jesteś reżyserką filmu, do którego sama napisałaś scenariusz. Co było dla Ciebie najważniejsze przy tworzeniu postaci? Kiedyś, po śmierci bardzo bliskiej mi osoby, wstałam jak zwykle rano, zaczęłam myć zęby i zadałam sobie pytanie: czy to możliwe, że ten świat i ja nadal istniejemy i wszystko jest na tym samym miejscu, co wczoraj, jak gdyby nic się nie stało? Z powodu mojego osobistego cierpienia nawet liść nie spadł z drzewa. O Esmie myślałam w ten sam sposób. Jej tragedia nie wstrzymała obracającej się kuli ziemskiej. Jej życie toczy się dalej: robi kanapki dla dziecka, śmieje się i żartuje, prasuje, jeździ autobusem czy tramwajem... Podczas pisania scenariusza do filmu i później, w trakcie jego realizacji, patrzyłam na wszystko z tej perspektywy. Podobnie jak Christine Maier, autorka zdjęć, uważałam, że sceny w tym filmie nie powinny być dramatyczne: mają one pokazywać codzienne życie, pod powierzchnią którego kipi wulkan. Zbliżamy się do Esmy na tyle, na ile ona nam na to pozwala. Bardzo ważne było dla nas także pokazanie Sarajewa jako jednego z bohaterów filmu. Zagraniczni widzowie zapewne najlepiej znają Mirjanę Karanovic z filmów Emira Kusturicy. Ale chyba od dłuższego czasu nie dostała ona roli, która dawałyby jej możliwość zaprezentowania wszystkich swoich zdolności aktorskich i wielkiego uroku osobistego? Mirjana jest wspaniałą artystką. Jest jak tajemny instrument oddający każdy aspekt ludzkiej duszy, cierpiący przy każdym, nawet najmniejszym fałszywym tonie. Ona zawsze gra role wielowymiarowe. Esma jest kobietą kryjącą tajemnicę, każde jej słowo jest kłamstwem, a prawie wszystko, co mówi, ma zupełnie inne znaczenie. Mirjana jest aktorką o wielu twarzach. Dużo się od niej nauczyłam, a im dłużej z nią pracowałam, tym bardziej ją podziwiałam. Jednym z moich ulubionych filmów jest ?Ojciec w podróży służbowej? Emira Kusturicy, w którym Mirjana zagrała matkę, Senę. Gdy porównamy te dwie postaci, jedną z czasów socjalizmu i drugą z czasów nam współczesnych, możemy zauważyć, jak bardzo zmieniło się społeczeństwo i kobiety w naszym kraju. Wydaje mi się, że dałaś wszystkim aktorom, nawet tym drugoplanowym, szansę zaistnienia w Twoim filmie ... ?Grbavica? to przede wszystkim film aktorski. Miałam świadomość, że uda mi się tchnąć w niego życie tylko za pomocą świetnych aktorów. Szczególnie ważne były role matki i córki. Dlatego też tak dużo czasu zajęło nam szukanie obsady filmu. Chodziliśmy od szkoły do szkoły, wzięliśmy pod uwagę ponad 2000 dzieci, z których wybraliśmy 200. Z każdym nich rozmawiałam już osobiście. Z wybraną na końcu dwudziestką pracowaliśmy przez tydzień, żeby zorientować się, które z dzieci ma talent aktorski, potrafi się uczyć, koncentrować i słuchać wskazówek. Jeśli chodzi o innych aktorów, to już po bardzo długiej i dokładnej selekcji zorganizowaliśmy wiele prób, które miały miejsce także na przyszłych planach zdjęciowych - tak, aby aktorzy mogli przyzwyczaić się do otoczenia, w jakim będą pracować. Byłam bardzo zadowolona, ponieważ okazali się oni nie tylko świetnymi profesjonalistami, ale spodobali im się bohaterowie filmu, scenariusz i nasza ekipa. Każdy z aktorów chciał dać z siebie wszystko, co było dla mnie bardzo pomocne. Jak pracuje się z dziećmi na planie filmowym? Trzynastoletnia Luna Mijovic, która gra Sarę i czternastoletni Kenan Catic, który gra Samira, oraz pozostali młodzi aktorzy nie byli traktowani jak dzieci, ale jak każdy inny uczestnik całego przedsięwzięcia. Sami zaś podchodzili do swoich ról w sposób bardzo poważny, odpowiedzialny i twórczy. Poza tym cała ekipa bardzo ich lubiła, mieli nasze pełne wsparcie. Czy to prawda, że podczas kręcenia zdjęć Luna złamała nogę? Niestety tak. Kręciliśmy scenę, w której Sara gra w piłkę nożną z Samirem. Mieliśmy opóźnienie z powodu fałszywego alarmu bombowego w budynku Biura Wysokiego Przedstawiciela w Bośni, w pobliżu naszego planu zdjęciowego. Ciężarówki musiały jechać przez pół miasta, aktorzy byli spóźnieni i panował okropny chaos. Na początku trzeba było zrobić kilka ujęć na zmrożonym śniegu. Później, kiedy śnieg zaczął się topić, Lunie wpadła w zaspę jedna noga, Kenan się na nią przewrócił i ...stało się. Dźwiękowcy usłyszeli tylko trzask łamanej kości. To było straszne. Lunę bardzo bolała noga, a ja nie mogłam sobie wybaczyć, że uparłam się wtedy kręcić to ujęcie, mimo że miałam już gotowe jedno dobre! Przerwaliśmy pracę na planie na dwa miesiące i wznowiliśmy ją dopiero wtedy, kiedy noga Luny była już w lepszym stanie, a ona sama czuła, że może znowu pracować. Tymczasem nadeszła wiosna i podczas montażu filmu musieliśmy zmienić niektóre plany zdjęciowe. Scena gry w piłkę była częściowo kręcona w marcu, a częściowo w maju, trzeba więc było tak ?popracować? nad drogą dzieci z budynku na boisko, żeby nie było widać kwitnących kwiatów. Muzyka odgrywa w Twoim filmie bardzo ważną rolę. Utwory muzyczne pojawiają się w bardzo istotnych momentach. Film zaczyna się od ilahiji (pieśni religijnej), kończy przebojem z lat 70-tych, a w międzyczasie słychać utwory turbo folkowe.... Wewnętrznego życia Esmy nie można opisać słowami, najlepiej wyrazić je muzyką, która spełnia funkcję dramatyczną. Ilahije, pieśni dedykowane Bogu, wyrażały jej uczucia i prowokowały Esmę do mówienia. Kontrast do delikatnych ilahiji stanowi agresywna i mało subtelna muzyka turbo folk, charakterystyczna dla dzisiejszych Bałkanów. (Turbo folk to gatunek muzyczny powstały w Serbii. Szczyt swojej popularności osiągnął za czasów Milosevica i jest zwykle kojarzony z mafią, wojną i kulturą macho. Obecnie muzyka ta jest nadal bardzo popularna). W niektórych scenach muzyka służy do pokazania różnic w uczuciach Esmy i Sary lub jest elementem ich otoczenia. Film kończy się popularną piosenką ?Sarajevo, My Love", która jest często śpiewana na wycieczkach szkolnych. Utwór ten podkreśla radosny nastrój Sary, a śpiewanie go ułatwia dziewczynce kontakt z rówieśnikami. Słowa piosenki sugerują powrót Sary, chociaż zależało mi, żeby zakończenie filmu nie było jednoznaczne. Chociaż historia Esmy i Sary jest w zasadzie smutna, są w niej również wątki bardzo optymistyczne. Czy nie wskazują one na to, że ojciec Sary może liczyć na przebaczenie? Wydaje mi się, że najpierw musi być skrucha ze strony zbrodniarzy wojennych, a dopiero potem przebaczenie ze strony ofiar. Jednym z problemów Bośni i Hercegowiny jest to, że niewiele osób żałuje tego, co się zdarzyło. Zginęło ponad sto tysięcy ludzi, a ponad milion zostało wypędzonych i mimo to prawie nikt nie okazuje skruchy. Z drugiej strony interesujący i bardzo pozytywny jest fakt, że w społeczeństwie właściwie nie ma żądzy zemsty. Wydaje mi się, że Esma nie myśli ani o przebaczeniu, ani o zemście. Sara jest ofiarą, ale także ?pamiątką? po zbrodni. Nasza przyszłość musi uwzględnić oba te uczucia, ponieważ one oba w nas tkwią. Jakie są w Bośni i Hercegowinie warunki do robienia filmów? Bośnia i Hercegowina to jedyny kraj w Europie, w którym nie ma 35-milimetrowych kamer i laboratorium filmowego. To absurdalna sytuacja, która ma wpływ na robienie każdego filmu w Bośni. Brakuje nam wielu profesjonalistów, korzystamy więc z usług filmowców z innych krajów byłej Jugosławii lub, jak w tym konkretnym przypadku, z pomocy krajów koprodukujących film. Wierzę jednak, że wielka potrzeba opowiadania naszych historii przezwycięży wszelkie przeciwności.
SYLWETKI TWÓRCÓW I AKTORÓW:
Jasmila Zbanic ? scenariusz i reżyseria GRBAVICA to pierwszy film fabularny Jasmili Zbanic. Zbanic rozpoczęła przygodę z filmem w 1997 roku, kiedy to założyła stowarzyszenie artystów ?Deblokada?, w ramach którego wyprodukowała, napisała i wyreżyserowała wiele filmów dokumentalnych, wideoklipów oraz filmów krótkometrażowych. Jej filmy były prezentowane na licznych festiwalach na całym świecie. Do najistotniejszych można zaliczyć krótkometrażowy obraz BIRTHDAY, opowiadający o różnych drogach życiowych dwóch młodych dziewczyn, Chorwatki i Bośniaczki (będący częścią filmu LOST & FOUND), oraz dwie dokumentalne produkcje z 2000 roku: RED RUBBER BOOTS, stanowiący opowieść o bośniackich matkach poszukujących swoich zaginionych dzieci, oraz IMAGES FROM THE CORNER, poruszająca historia ciężko rannej kobiety, która w wielkim cierpieniu znosi fakt bycia fotografowaną przez zagranicznego fotoreportera. Jasmila Zbanic urodziła się w 1974 roku w Sarajewie. Jest absolwentką Akademii Sztuk Dramatycznych, gdzie ukończyła kierunek poświęcony reżyserii teatralnej i filmowej. Zanim rozpoczęła działalność w branży filmowej, Zbanic pracowała w teatrze kukiełkowym ?Bread and Puppet" w Vermont oraz jako klaun w pracowni Lee De Longa. Mirjana Karanovic ? Esma Mirjana Karanovic jest znana międzynarodowej publiczności z ról w filmach Emira Kusturicy, takich jak OJCIEC W PODRÓŻY SŁUŻBOWEJ (1985), UNDERGROUND (1995) oraz ŻYCIE JEST CUDEM (2004). Występowała także w produkcjach reżyserów Ahmeda Imamovica GO WEST, Vinko Bresana WITNESSES, Dusana Milica JAGODA W SUPERMARKECIE, Gorana Paskaljevica THE POWDER KEG / CABARET BALKAN i Mirjany Vukomanovic THREE SUMMER DAYS. Karanovic udziela się również aktywnie w teatrze oraz występuje w produkcjach telewizyjnych, m.in. w miniserialu Mario Puzo MAMMA LUCIA u boku Sophii Loren. Mirjana Karanovic urodziła się w Belgradzie, gdzie ukończyła Akademię Sztuk Dramatycznych. Zadebiutowała na ekranie w 1980 roku w filmie Srdjana Karanovica PETRIA'S WREATH. Aktorka wciąż mieszka w Belgradzie, gdzie wykłada w Akademii Sztuk ?Braca Karic?. Już wkrótce będzie można obejrzeć Mirjanę Karanovic w nowym filmie fabularnym Andrei Staki DAS FRAULEIN. Luna Mijovic ? Sara GRBAVICA jest aktorskim debiutem młodej Luny Mijovic. Aktorka urodziła się w 1991 roku w Sarajewie, mieszkała w Rosji i Słowenii. Leon Lucev ? Pelda Leon Lucev jest znany międzynarodowej publiczności dzięki swoim rolom w filmach wyreżyserowanych przez Vinko Bresana, m.in. WITNESSES (2004) oraz JAK ROZPOCZĘŁA SIĘ WOJNA NA MOJEJ WYSPIE (1996). Ponadto Lucev występował w produkcjach reżyserów takich jak Hrvoje Hribar WHAT IS A MAN WITHOUT A MUSTACHE?, Krsto Papica INFECTION, a także Lukasa Nola CELESTIAL BODY i ALONE. Aktor gra również w teatrze oraz jest odtwórcą ról w produkcjach telewizyjnych. W ciągu ostatnich kilku lat wystąpił w około 10 przedstawieniach teatru ?it&d?. Lucev urodził się w 1970 roku w Sibenik w Chorwacji. Przed rozpoczęciem studiów aktorskich w Akademii Sztuk Dramatycznych w 1994 roku działał w niezależnej grupie teatralnej ?Monta`Stroj? z Zagrzebia.
Pobierz aplikację Filmwebu!
Odkryj świat filmu w zasięgu Twojej ręki! Oglądaj, oceniaj i dziel się swoimi ulubionymi produkcjami z przyjaciółmi.