Po śmierci narzeczonej pułkownik Wołodyjowski z rozpaczy wstępuje do zakonu. Tymczasem kraj znów szykuje się do wojny z tureckim najeźdźcą. Zagłoba znajduje sposób, by "mały żołnierz" znów wrócił do służby. Przypadkowo na leśnej drodze rycerze spotykają siostrę pana Michała i jej dwie podopieczne, Krzysię i Basię. Wołodyjowski zabiera panie do domu, który Ketling przed wyjazdem powierzył jego opiece. Powrót gospodarza burzy nadzieję Michała na szczęście u boku Krzysi. Jednak druga z panien nie będzie miała wątpliwości co do wyboru swego serca.

Film jest adaptacją trzeciej części "Trylogii" Henryka Sienkiewicza. Akcja toczy się w drugiej połowie XVII wieku. Pułkownik Michał Wołodyjowski po śmierci narzeczonej wstępuje do klasztoru Kamedułów. Onufry Zagłoba podstępem go stamtąd uprowadza do rzekomo chorego przyjaciela Ketlinga. Hetman Sobieski nakłania Wołodyjowskiego do powrotu do wojska. Na warszawskim gościńcu Wołodyjowski i Zagłoba spotykają siostrę pułkownika, panią stolnikową. Towarzyszą jej dwie wychowanice - Basia i Krzysia. Wszyscy zatrzymują się w dworku Ketlinga. Wołodyjowski zakochuje się, z wzajemnością, w Krzysi. Gdy wyjeżdża na krótko, w domu pojawia się Ketling. Krzysia jest nim oczarowana, lecz nie chce oddać mu ręki, związana przyrzeczeniem z Wołodyjowskim. Pan Michał jednak zwraca jej słowo i błogosławi nowemu związkowi. Korzysta z tego Baśka, która już od dawna darzyła uczuciem Michała. Wyznaje mu swoją miłość i zostaje jego żoną. Hetman mianuje Wołodyjowskiego dowódcą stanicy w Chreptiowie, na wschodnich kresach Rzeczypospolitej. Wśród żołnierzy Michała jest Tatar, Azja Mellechowicz. Młoda pułkownikowa budzi jego pożądanie. Azja jest synem chana Tuhaj-beja i potajemnie utrzymuje kontakty z tatarskimi i tureckimi nieprzyjaciółmi Polski. Planuje zdradę Rzeczypospolitej, ale przedtem chce zdobyć Baśkę. W chorągwi Wołodyjowskiego służy również młody szlachcic Nowowiejski. Do Chreptiowa przyjeżdżają jego ojciec i siostra Ewa. Stary Nowowiejski rozpoznaje Azję, który ongiś u niego służył. Azja jest obecnie hetmańskim żołnierzem i Nowowiejski nie ma do niego żadnych praw. Baśka zamierza wyswatać Ewkę Azji, bo sądzi, że oboje się kochają. Towarzyszy młodej parze do Raszkowa, rodzinnej wsi Nowowiejskich...

Rzeczpospolita, lata 60. XVII wieku. Pułkownik Michał Wołodyjowski (Tadeusz Łomnicki) po utracie narzeczonej porzuca służbę wojskową i zaszywa się w klasztorze. Ponieważ nad krajem wisi groźba tureckiej inwazji, mały rycerz zostaje przekonany przez swych przyjaciół i hetmana Jana Sobieskiego do powrotu do służby ojczyźnie. Wkrótce poznaje Krystynę Drohojowską (Barbara Brylska), z którą się zaręcza. Ta jednak zakochuje się w przyjacielu pułkownika, Ketlingu (Jan Nowicki). Wołodyjowski znajduje szczęście u boku szczerze go kochającej Basi Jeziorkowskiej (Magdalena Zawadzka).
Tymczasem armia turecka przygotowuje się do najazdu na ziemie Rzeczypospolitej. Świadomy słabości polskiego wojska na południowo-wschodnich kresach, Wołodyjowski wyjeżdża do Kamieńca Podolskiego, by bronić twierdzy przed potężnym nieprzyjacielem.