Jeszcze jeden zarzut, tym razem dotyczący przekłamania historycznego. Kiedy główny bohater udaje się do archiwum, dowiaduje się o rzekomej reformie rolnej PKWNu z 1945 r. Ja tymczasem uczyłem się na historii, że PKWN dokonał reformy rolnej w 1944 r., zaś w 1945 r. po prostu nie istniał, ponieważ na jego miejsce powstał Rząd Tymczasowy.

Ukrzyżowanie akurat przesadą nie było. Już podczas eksterminacji Żydów w czasie II wojny światowej mieszkańcy filmowej wioski krzyczeli "To za Pana Jezusa!". Mordercy Józefa Kaliny pewnie wyszli z założenia, że ich ofiara za swoją rzekomą winę ma umrzeć w ten sam sposób, co Chrystus.

Przesadą było dla mnie co najwyżej to, że o tej scenie swego czasu w mediach tak trąbiono, że zasiadając do oglądania filmu trudno nie wiedzieć, jak wygląda jedna z ostatnich scen. No ale to z samym filmem na niewiele wspólnego.

Chodzi mi o to, że scena ta jest zwieńczeniem założenia przyjętego w narracji, że głównym powodem antysemityzmu był (w 1941 r.) i jest nadal (w latach 90.) stary jak świat pogląd, zgodnie z którym Żydzi byli winni ukrzyżowania Jezusa. Rzeczywiście, taka interpretacja sceny przybicia Józka do drzwi stodoły wydaje mi się sensowna i przekonująca. Tymczasem ja cały ten wątek uważam za śmieszny i banalny. Twórcy celowo brną w utarte frazesy, odwołują się do stereotypowych modeli, by łatwiej przemycić obraz Polaka jako prymitywa i antysemity. Tymczasem prawda była inna, antysemityzm na Białostoczczyźnie miał zupełnie inne przyczyny. O tym w filmie się jednak nie mówi. Byłoby to całkowicie ok, taka nieokreśloność czasu i związku przyczynowo-skutkowego. Zwróć jednak uwagę, że w jednej scenie Franek odkrywa miejsce kaźni, w której cierpieli Polacy. Odczytuje modlitwę wyrytą na ścianie więziennej celi, jednak stwierdza, że to nie to, czego szuka. Ten wątek zostaje w tym momencie definitywnie ucięty. Twórcy celowo pokazują tym samym, że nie interesuje ich pokazywanie cierpienia Polaków. Polacy byli ofiarami, ale to nie istotne, bo ciężar narracji spoczywa na ich sprawstwie. Takie potraktowanie tematu, gdzie z jednej strony nic się nie mówi o kontekście historycznym zbrodni na Żydach, a z drugiej strony krótki zwrot w stronę martyrologii Polaków i jej porzucenie, uważam za niekonsekwentne i niesprawiedliwe.

"Chodzi mi o to, że scena ta jest zwieńczeniem założenia przyjętego w narracji, że głównym powodem antysemityzmu był (w 1941 r.) i jest nadal (w latach 90.) stary jak świat pogląd, zgodnie z którym Żydzi byli winni ukrzyżowania Jezusa. "
To do tej pory jest koronny argument wielu... przeciwników demokracji, pojawiający się niemal za każdym razem, gdy dyskutuje się o tym, czy aby na pewno jest ona najlepszym ustrojem.

"Odczytuje modlitwę wyrytą na ścianie więziennej celi, jednak stwierdza, że to nie to, czego szuka. Ten wątek zostaje w tym momencie definitywnie ucięty."
Ten film w ogóle sprawia wrażenie, jakby wycięto z niego kilkanaście minut, ale czy ja wiem, czy to taka wada? Dużo bardziej irytował mnie taki zabieg np. w "Wymyku". Poza tym, chyba nie można mieć pewności, że te modlitwy nie zostały napisane przez polskich Żydów (inna sprawa, że nie pamiętam ich treści).

ta modlitwa była do Matki Boskiej, więc niewątpliwie nie została napisana przez Żyda. Wycięcie ,,kilkunastu filmów" nie jest złe, chodzi mi o celowe zaburzenie proporcji w tej narracji - mamy tylko cierpienie Żydów i sprawstwo Polaków, a na odwrót nie.
Reżyser mógł tego uniknąć w ogóle nie poruszając wątku tego więzienia. A jak coś się porusza i zostawia, to wychodzi nieładnie.