Temat Smyrny każdemu z nas znany jest lepiej, głębiej, gorzej, płyciej, ale trudno uwierzyć, że ktoś z naszego grona na dźwięk słowa “Smyrna” okaże zdziwienie nie wiedząc, o czym mowa. To u kogokolwiek z grona zainteresowanych Grecją z pewnością się nie zdarza.

W pierwszych kadrach filmu znajdujemy się na wyspie Lesbos (Mitilini), dokąd przybywa Amerykanka Filio Williams, by przyjrzeć się problemom związanym z uchodźcami i pomóc tym, którzy tego potrzebują.

Okazuje się, że wybór wyspy nie jest przypadkowy: na tę samą wyspę trafiła babcia Filio William w czasie tragicznych wydarzeń w Smyrnie, które miały miejsce niewiele ponad 100 lat temu. Pani Filio ma ze sobą cenny przedmiot: coś w rodzaju pamiętnika swojej babki.

Dzięki spojrzeniu na pamiętnik przenosimy się do Smyrny roku 1915 i kolejnych lat. Znajdujemy się w wielokulturowym mieście, zamieszkałym przez Greków, Turków, Ormian i Żydów, wysoko rozwiniętym, z piękną zabudową, w mieście tętniącym życiem, gdzie sztuka, literatura i kultura są wspaniale rozbudowane, eksponowane i ważne, w mieście, do którego przybywają na koncerty tak znamienite sławy jak wielki tenor, Enrico Caruso, co jest wielkim wydarzeniem.

Poprzez pokazywane obrazy wchodzimy w świat zamożnej rodziny Baltatzis, jej przyjaciół oraz bliskich, poznajemy problemy mniej bądź bardziej codzienne takie jak pierwsze miłości, kwestie edukacji kobiet czy małe intrygi.

Smyrna tętni życiem, a w tle czujemy napięcie i wielki niepokój świata. Widzimy obawy i nadzieje, widzimy też coraz bardziej ujawniające się rysy w na pozór zgodnym współistnieniu mieszkańców miasta. Coraz częściej pojawia się również rozdźwięk pomiędzy samymi Grekami.

Wkrótce dochodzi do tragedii powodującej śmierć setek tysięcy ludzi. Na skutek wielkiego pożaru w dzielnicy greckiej i ormiańskiej - dochodzi do zniszczenia Smyrny. Uważana przez wiele źródeł za grecką od blisko 3000 lat - Smyrna przestaje istnieć. Oglądamy obrazy dramatyczne, takie, które znamy z historii, ale także z filmów, jak choćby stosunkowo nowego “Ευτυχία” (“Eftichija”).
Kto żyw, kto może, komu się udaje – próbuje uciekać z płonącego miasta, by ocalić życie.

Film nie jest dokumentem i o tym należy pamiętać. Jest to zrealizowana z wielkim rozmachem kostiumowa produkcja, którą ogląda się dobrze (mimo, że film długi: niemal 120 minut) i przez pierwszą godzinę przyjemnie. W drugiej godzinie pojawia się wiele drastycznych obrazów (trudne, uprzedzam). W filmie nie brakuje melodramatycznych scen, ale to takie typowe jak dla mnie dla kina greckiego.
To najkosztowniejsza produkcja, jaka dotąd zdarzyła się w greckiej kinematografii.

Film powstał na podstawie dobrze ocenianej i lubianej sztuki teatralnej Mimi Denisi [gr.: Μιμή Ντενίση], a zdjęcia kręcono w Atenach (Faliro), Pireusie oraz na wyspach Lesbos i Chios.

Krytycy w swych komentarzach i ocenach odnosili się oczywiście do wydarzeń historycznych, a oceny te nie były specjalnie korzystne dla producentów (niektórzy film określali jako film utraconej szansy), producenci zaś bronili go twierdząc, że istotą jego nie jest historia Smyrny jako taka, ale zwrócenie uwagi świata na problem uchodźców. Z tym problemem, jako choćby obywatele Europy, zmagamy się przecież w ramach codzienności nie od dziś.

Zachęcam Was do sięgnięcia po ten film. Zachęcam również i dlatego, że ma szansę stać się powodem, dla którego będziecie chcieli zagłębić się bardziej niż dotąd w tematykę Smyrny szperając w innych, historycznych źródłach. Niech stanie się dla Was inspiracją ku temu.
Polecam Waszej uwadze również muzykę z tego filmu. Jej autorem jest Andreas Katsigiannis [gr.: Ανδρέας Κατσιγιάννης]. Autorką słów jest Mimi Denisi [gr.: Μιμή Ντενίση], która napisała scenariusz i zagrała w tym filmie główną rolę.

Nie wiem jak Was, ale mnie film ten kusił ogromnie już samym swoim tytułem, odkąd tytuł ten zobaczyłam, o czym Wam wspomniałam kilkanaście tygodni temu. Kusił opisem twórców i dystrybutorów. Powinien skusić każdego, kto uważa się za wielbiciela Grecji. Nie sposób przecież, będąc takim, omijać tematykę Smyrny, z którą wiąże się jeden z największych dramatów naszej Grecji.