Z samolotu zestrzelonego nad Saharą Beduini ratują ciężko poparzonego pilota. Dwa lata później ów umierający, cierpiący na amnezję człowiek bez tożsamości (Anglicy biorą go za swojego i nazywają Angielskim Pacjentem), uzależniony od codziennej dawki morfiny uśmierzającej nieznośny ból leży w polowym szpitalu wojskowym niedaleko Florencji we Włoszech, gdzie opiekuje się nim Hana, młoda pielęgniarka z Kanady, wierząca, że każdy mężczyzna, którego pokocha, musi zginąć. Tym bardziej poświęca się nieznajomemu. Wie, że zostało mu niewiele życia. Gdy dochodzi do ewakuacji szpitala, ciężki stan pacjenta nie pozwala na podróż, która mogłaby go zabić. W tej sytuacji Hana decyduje się zostać z chorym w ogromnej pustej willi, skąd mają być zabrani później. Po pewnym czasie dołącza do nich Kanadyjczyk Caravaggio, drobny złodziejaszek zwerbowany przez aliantów do misji szpiegowskiej w Afryce i podejrzewający pacjenta o zdradę na rzecz Niemiec, oraz sikhijski saper Kip, w którym zakochuje się dziewczyna. Wszyscy oni wymieniają się doświadczeniami, obserwują się nawzajem i czerpią od siebie wiele życiowej mądrości, powiązani oczekiwaniem na nieuchronną śmierć pacjenta. Pielęgniarka znajduje przy swoim podopiecznym osobiste listy, szkice, zdjęcia – czytając pacjentowi i słuchając jego majaczeń, ze strzępów wspomnień odzyskującego pamięć pilota Hana zaczyna składać historię jego życia...
Węgierski podróżnik i badacz książę Laszlo de Almásy, bo tak brzmi nazwisko pacjenta, wchodził w Egipcie w skład ekspedycji naukowej na pustynię, której celem jest odnalezienie Groty Pływaków, opisanej przez Herodota. Podczas nieobecności kolegi, Geoffrey'a Cliftona, który jest miłośnikiem awiacji i ma sfotografować pustynię na potrzeby wyprawy (a naprawdę dla wywiadu brytyjskiego, gdyż zbliża się wojna), samotnik Almásy rozpoczyna namiętny i gwałtowny romans z jego żoną, Katharine. Wyrzuty sumienia skłaniają jednak kobietę do zerwania. Tymczasem mąż Katharine dowiaduje się o zdradzie i aranżuje katastrofę lotniczą, planując zabić Almásy'ego. Plan się nie udaje – ginie sam Geoffrey, Katharine jest ciężko ranna, Almásy wychodzi cało. Znajdują się na środku pustyni. Almásy postanawia zostawić Katharine w grocie, a sam wyrusza po pomoc. Gdy udaje mu się odnaleźć brytyjską oazę, zostaje aresztowany za brak dokumentów i, jako Węgier, sojusznik Niemiec, ale udaje mu się uciec z transportu. W zamian za pomoc oddaje plany pustyni Niemcom. Przybywa za późno – Katharine nie żyje. Gdy jego samolot zostaje zestrzelony, Almásy ledwo uchodzi z życiem... Ostatecznie na jego własne życzenie Hana zaaplikuje mu śmiertelną dawkę morfiny, ona sama zaś ponownie odnajdzie się w rzeczywistości, godząc się z biegiem wydarzeń i akceptując miłość do mężczyzny, którego zajęcie jest tak niebezpieczne...
Minghella mówił, że "Angielski pacjent" to miłosna historia, którą skomplikowała wojna i historia szpiegowska, którą skomplikowała miłość. Akcja filmu rozgrywa się kilkutorowo poprzez dzieje czterech postaci, ale centralną postacią dramatu jest Almásy, ponieważ to przez pryzmat jego wspomnień budowany jest obraz świata, w którym jedyną wartością – godną największych poświęceń, wbrew wszelkim powinnościom czasu wojny – jest namiętność.
Epicki romans z wyższych sfer w egzotycznej scenerii Afryki zyskał w równej mierze miano arcydzieła, co przesłodzonego w sentymentalizmie kiczu, który eksploatuje schematy Harlequinowskiego melodramatu i upraszcza zasadniczą ideologiczną kwestię z powieści Michaela Ondaatje, czyli konflikt między wiernością wobec jednostki a lojalnością wobec zbiorowości, który najdobitniej oddają słowa E. M. Forstera: "Jeśli kiedyś w życiu będę musiał wybrać między ojczyzną a przyjacielem, mam nadzieję, że starczy mi odwagi, by wybrać przyjaciela". W filmie wybór został pozbawiony tragizmu, bo nie opiera się na moralnym konflikcie; zamiast tego wszystko rozmywa się w powodzi pięknych widoków i cukierkowych zdjęć. To wystarczyło jednak na deszcz Oscarów i miano jednego z najbardziej uhonorowanych obrazów w dziejach Amerykańskiej Akademii Filmowej.
A może to po prostu miłość zwyciężyła, jak w filmie, jak zawsze?