Pięknie powiedziane - reżyser z brakiem odwagi - ciekawe sformułowanie jednego z krytyków filmowych - czy to prawda ? - ZDECYDOWANIE JEST TO NIEPRAWDA - nasuwa to pewną refleksję - ludowe powiedzenie - gdy chce się złapać zbyt wiele srok na raz, to sroki uciekają i nie łapie się żadnej - to nie jest film, który ma rozliczać innych - krytykować ich - to film pokazujący JEDNOSTKĘ - trochę anonimową a trochę uniwersalną - jednostkę, która podejmuję współpracę z reżimem - współpracę, która buduje i podtrzymuje ustrój komunistyczny -
Wydawałoby się, że brakuje wątku jednego i zdecydowanego- wątku, który by określił film jednoznacznie i wrzucił do dużego ciężkiego worka - bo czy to melodramat ? - nie - czy to film biograficzny ? - nie - czy to film historyczny ? - nie , Może to dobrze, że nie ma jednoznaczności - jednego wątku, który byłby na tyle oświetlony w tych czarno-białych zdjęciach - aby można byłoby zaszufladkować film i pozostawić na półce - niech się zakurzy - DO TEGO FILMU MOŻNA POWRACAĆ - NIEUSTANNIE POWRACAĆ.
JEDNOCZEŚNIE RZUCA ON ŚWIATŁO NA OKREŚLENIE TOTALITARYZM - to, co to jest totalitaryzm ? - To ustrój, który interesuje się totalnie wszystkim, co robi obywatel państwa - tym, co je - co myśli - co czuje - co czyta - co robi - jakiego papieru używa - kogo kocha - kogo popiera - inwigiluje - sprawdza - podsłuchuje - młodym ludziom często trudno jest wytłumaczyć, co to znaczy INWIGILOWAĆ SPRAWDZAĆ OBYWATELA.
PANIE REŻYSERZE miał być to film, który nie będzie tylko historyczny, film, który nie będzie TYLKO dramatem, film niejednoznaczny, poruszający wnętrze człowieka - UDAŁO SIĘ - MIAŁ PAN RACJĘ - WYSZEDŁ FILM MORALNEGO NIEPOKOJU - FILM INSPIROWANY HISTORIĄ - osnuty i umieszczony w realiach historycznych - ale zdecydowanie film ponadczasowy