To było moje czwarte spotkanie z Caprą i pierwsze, po którym czuję niesmak. "Pan Smith jedzie do Waszyngtonu" okazał się bowiem nieomal kalką wcześniejszego filmu Capry, znanego w Polsce pod tytułem: "Pan z milionami". Proszę osoby, które nie widziały "Pana z milionami" i/albo "Pana Smitha..." o nieczytanie dalszej części wypowiedzi. Będą zdradzał szczegóły fabuł obu filmów.

W 1936 roku znany i lubiany Capra (największy sukces odniósł dwa lata wcześniej, w 1934 roku, obrazem "Ich noce", który zdobył tzw. "Wielkiego Szlema") wydał na świat "Pana z milionami". Naiwną (w pozytywnym sensie) opowieść o prostodusznym chłopaku z prowincji, który po odziedziczeniu fortuny zostaje rzucony w wielki świat obłudy i który temu światu się przeciwstawia. Film został nominowany do Oskara, ale główną nagrodę zgarnął "Wielki Zegfield" R.Z. Leonarda. Nie chcę bawić się w domysły, ale szukając usprawiedliwienia dla Capry, doszedłem do wniosku, że Capra uznał tamtejszy werdykt Akademii za dużą porażkę i trzy lata później zrealizował film nieomal bliźniaczy (tak jakby pragnął, aby w zasadzie ten sam pomysł tym razem został naprawdę doceniony).

Przyjrzyjmy się wpierw tytułom (oczywiście oryginalnym, bo fantazje polskich tłumaczy mało nas obchodzą). Dla ułatwienia umówmy się, że "Pan z milionami" to film A, zaś "Pan Smith jedzie do Waszyngtonu" to film B (ten skrót będę stosował do końca). Tak więc tytuły - Film A: "Mr. Deeds Goes to Town", Film B: "Mr. Smith Goes to Washington". W filmie B zastosowano tę samą zasadę przyznania tytułu, co w filmie A. Zmieniły się tylko nazwy bohaterów (Deeds-Smith) i zamiast "Town" (miasto) jest "Washington", co wiele nie zmienia, bo to też miasto.
Akcja filmu A umiejscowiona jest w dużym mieście (Nowy Jork), w filmie B rzecz dzieje się też w metropolii (Waszyngton, oczywiście).

Fabuła. Schemat podobny. W filmie A facet o cnym sercu, hołdujący pięknym ideom (m.in. szczerości), przyjeżdża do wielkiego miasta i wzbudza zainteresowanie mediów. W filmie B dokładnie to samo! Deeds jest dziedzicem fortuny, Smith - nowym senatorem. Tylko to ich różni, reszta jest im wspólna. Czytajcie dalej.

Deeds z filmu A uchodzi za półgłówka i człowieka, którym można będzie łatwo sterować. Dokładnie tak samo jest ze Smithem. W filmie A Deedsa naciągnąć chcą m.in. przedstawiciele opery, w filmie B Smith ma być tylko marionetką w rękach ważniejszych i potężniejszych "kolegów" z senatu.

Capra w filmie B powtarza numer z kobietą. W obu filmach, i tym z 36 r., i tym z 39 r., jest kobieta, która początkowo jest niechętna głównemu bohaterowi, nawet wyśmiewa się za jego plecami, i w obu filmach ta kobieta zdaje sobie w końcu sprawę, że kocha głównego bohatera (w obu przypadkach dostrzega jego dobroć i czyste intencje).

W obu filmach główny bohater okazuje się ostatecznie wcale niegłupim gościem i nie daje sobą pomiatać.

W obu filmach główny bohater zostaje o coś niesłusznie posądzony i w obu filmach walczy o swoje dobre imię przed większą publicznością (w filmie A - przed sądem, w filmie B - w senacie). W obu filmach główny bohater znajduje się przez wpływowych ludzi, którym był przeszkodą w zrealizowaniu brudnych interesów, w sytuacji nie do pozazdroszczenia.

W obu filmach podobnie zostaje rozwiązana akcja w ostatnich scenach. Za każdym razem wszyscy są przeciw Deedsowi/Smithowi (poza kobietą, która w tym momencie już Deedsa/Smitha kocha), za każdym razem nagle, nie wiadomo dlaczego, sprawy przybierają dobry dla głównego bohatera obrót i Deeds/Smith stawia na swoim. W filmie A jeszcze mogłem to zrozumieć. Charakterystyczne dla Capry są urocze happy endy i naiwne zwroty akcji. Ale w filmie B to już nawet Capra przegiął, "ratując" swojego bohatera w ostatnich sekundach.

W obu filmach najważniejsza osoba na sali (w filmie A jest to sędzia, w filmie B - przewodniczący senatu) jest mile usposobiona do Deedsa/Smitha. W obu przypadkach nie może powstrzymać się od uśmiechu i zawsze jest to uśmiech przyjazny Deedsowi/Smithowi. Ten motyw pojawia się też w "Cieszmy się życiem". We wszystkich trzech filmach najważniejsza osoba w pomieszczeniu stara się zapanować nad zamętem, ale w końcu daje za wygraną i się uśmiecha (sędzia powinien był uznać chaos za obrazę majestatu i wyprosić parę osób z sali, ale tego nie zrobił).

W obu filmach główny bohater w ogóle się nie broni (gwoli ścisłości - Deeds odmawia obrony, Smith - nie ma możliwości obrony).

Przewaga filmu A nad B jest taka, że cała historia jest zabawniejsza, zaprezentowana z większym polotem i posiada bardziej rozbudowany wątek miłosny. W filmie B zaserwowano trochę za dużo patosu. Te wszystkie piękne napisy o wielkiej Ameryce, piękne pomniki Lincolna i innych ważnych osób z historii USA, to wszystko Capra mógł sobie darować (najgorzej się poczułem, kiedy widziałem wzruszenie na twarzy Smitha, gdy obserwował chłopca czytającego, trochę łamanym i przejętym głosem, tekst wychwalający idee wolności, równości itp., którym podobno Ameryka hołduje).

Zarzucam Caprze epigonizm. Naturalnie, są detale i detaliki, w których filmy A i B się różnią. Ale znakomita większość jest, jeśli nie taka sama, to tak podobna, że aż trudno tego podobieństwa nie zauważyć. Mam wrażenie, że zmieniły się nazwy postaci i kilka niuansów, a cała reszta pozostała bez zmian. Nie wspomniałem o wszystkich wspólnych obu filmom rzeczach, ale to tylko dlatego że nie ma sensu więcej wypisywać. Każdy, kto obejrzał oba filmy, zrozumiał, o co mi chodzi.

Podsumowując: Capra zawiódł mnie i nie potrafię już na jego twórczość patrzeć tak przychylnym okiem jak wcześniej. "Pan Smith jedzie do Waszyngtonu", jeśli ktoś wcześniej widział "Pana z milionami", nie jest filmem godnym polecenia (chyba że lubicie drugi raz obejrzeć to samo, tylko pod zmienionym - nieznacznie zresztą - tytułem i w trochę gorszym wykonaniu). A nawet jeśli nie widziało się "Pana z milionami", ciężko nazwa "Pana Smitha..." filmem dobrym. Nawet jak na Caprę stężenie patosu jest niebezpiecznie wysokie, ciętego żartu jak na lekarstwo (wyłapałem raptem kilka dowcipów na temat lenistwa i pazerności rządzących), zakończenie filmu jest nie do przyjęcia. Chyba że w trzeciej lidze filmowej.

4/10. Sorry, Frank.