Rok 1920, trwa drugie powstanie śląskie. Siedmiu braci Basistów dołącza do oddziału Erwina Malinioka (Jan Englert). Najmłodszy z braci, Gabriel (Olgierd Łukaszewicz), zdobywa niemiecki mundur i przedostaje się do obozu wroga. Siły powstańców są jednak niewystarczające do pokonania Niemców. Symboliczna pomoc ze strony Polski ogranicza się do obecności porucznika Sowińskiego (Daniel Olbrychski), który wraz z jednym działem uciekł z garnizonu, by pomóc powstańcom. Traktujący walkę jak święty obowiązek Ślązacy nie poddają się jednak.

I część tryptyku śląskiego Kazimierza Kutza, opartego na jego własnych scenariuszach.

Film, poprzez pryzmat losów siedmiu braci Basistów walczących o wolność, opowiada o II powstaniu śląskim z 1920 roku. Kutz pokazuje plebejski charakter powstańczego zrywu oraz takież cechy górnośląskiej kultury (bracia idą do powstania, jakby szli na szychtę w kopalni). Tragizm miesza się w filmie z elementami komediowymi i szczególnym, regionalnym humorem.

Jest rok 1920, dwa lata po odzyskaniu niepodległości. Po niekorzystnych wynikach odbywającego się w atmosferze terroru plebiscycie, wybucha trzecie powstanie śląskie, mające na celu przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Siedmiu braci Basistów, prowadzonych przez najstarszego, Erwina, przyłącza się do walki o polskość swojego miasteczka. Najmłodszy z nich, Gabriel, zdobywa niemiecki mundur i w przebraniu przedostaje się na stronę niemiecką. Tam poznaje sanitariuszkę, w której się zakochuje.