Satyajit Ray

Indyjski reżyser i scenarzysta filmowy, uważany za jednego z największych autorów światowego kina. Był również wydawcą, ilustratorem, kaligrafem, grafikiem, krytykiem literackim i pisarzem, autorem opowiadań i powieści, skierowanych głównie dla dzieci i młodzieży.

Urodził się w Kalkucie w inteligenckiej, bengalskiej rodzinie, znanej w świecie sztuki i literatury. Jego ojciec, Sukumar Ray, zmarł, kiedy Satyajit miał zaledwie trzy lata. Rodzina musiała przetrwać ze skromnych dochodów matki, Suprabhy. Uczył się w rządowej szkole średniej Ballygunge i ukończył licencjat z ekonomii (z wyróżnieniem) w Presidency College w Kalkucie, ale jego największym zainteresowaniem zawsze cieszyły się sztuki plastyczne. W 1940, za namową matki, rozpoczął studia na Uniwersytecie Visva-Bharati w Santiniketan, zaś w 1943 podjął pracę w D. J. Keymer, agencji reklamowej prowadzonej przez Brytyjczyków. Później pracował też w wydawnictwie literackim Signet Press, projektując okładki i ilustrując książki.

W 1949 spotkał francuskiego reżysera Jeana Renoira, który przyjechał do Indii nakręcić film "Rzeka". Ray pomagał mu w poszukiwaniach plenerów, a Renoir, widząc jego entuzjazm i wiedzę o kinie, zachęcał go do zostania filmowcem.

W 1950 firma D. J. Keymer wysłała Raya do Londynu, do pracy w głównej siedzibie agencji. Podróż służbowa okazała się punktem zwrotnym w jego karierze. W stolicy Wielkiej Brytanii przyszły reżyser obejrzał blisko 100 filmów, a wielkie wrażenie zrobiły na nim "Złodzieje rowerów" Vittorio De Siki. Ten film utwierdził go w przekonaniu, że można nakręcić realistyczne kino, mając do dyspozycji jedynie niewielkie pieniądze, prawdziwe plenery i aktorów-amatorów.

Ray postanowił zająć się tworzeniem filmów, a jego debiutem była "Droga do miasta" na podstawie powieści Bibhutibhushana Bandyopadhyaya, z którą miał okazję już pracować, ilustrując ją i projektując grafikę dla Signet Press. Dobre przyjęcie przez widzów i krytyków oraz wiele prestiżowych nagród (m.in. w Cannes) otworzyły mu drzwi do kariery. Tak zwana "Trylogia Apu" ("Droga do miasta", "Nieugięty" i "Świat Apu") nie tylko zapoczątkowała nowy nurt w kinie, jakim była Indyjska Nowa Fala (Parallel Cinema), ale przyniosła również jego twórcy uznanie na całym świecie.

Filmy Raya odznaczały się głębokim humanizmem, różnorodnością gatunkową i tematyczną, perfekcyjną realizacją i dbałością o oprawę muzyczną. Tworzył nie tylko dramaty, ale też m.in. komedie, filmy dokumentalne, muzyczne i kryminały. Jest laureatem wielu indyjskich i międzynarodowych nagród filmowych, w tym Złotego Lwa w Wenecji za "Nieugiętego", a także Złotego Niedźwiedzia za "Odległy grom" oraz dwóch Srebrnych Niedźwiedzi za reżyserię "Wielkiego miasta" i "Samotnej kobiety" na festiwalu Berlinale. W 1992 otrzymał honorowego Oscara za całokształt twórczości. Zmarł trzy tygodnie po przyznaniu tej nagrody.