Powinniśmy? Naprawdę powinniśmy pisać takie recenzje jak Michał Piepiórka i jemu podobni? Powinniśmy oceniać ten film na 1-3?!
Owszem, film ma niedostatki, ale o tym za chwilę. Ma też mocne strony. Skupmy się wpierw na tym, co złe nie jest, a nawet całkiem dobre:
Wątek Jędrka, moim skromnym zdaniem, został wprowadzony po to, aby w filmie wybrzmiał też mocno głos wszystkich malkontentów, wybrzydzaczy, których dzisiaj przecież nie brakuje, tych, którzy, dzielą włos na czworo, dla których dowództwo było fatalne, a cała operacja sprowadziła się do brutalnego wystawienie przez aliantów naiwnych i żądnych walki ze znienawidzonym Niemcem polskich żołnierzy na pewną śmierć; dla których ta hekatomba, ta ofiara była bezsensowna i niepotrzebna, tak jak i Powstanie Warszawskie 1944 i wcześniejsze powstania, te z XIX wieku. Oczywiście, dyskusja jest otwarta i na pewno potrzebna (nie będę się tutaj do niej odnosił), więc jest w filmie Jędrek, malkontent, "dekownik", pyskaty krytyk "bohaterstwa" i "ku chwale Ojczyzny", który nawet nie do końca ulega przemianie, gdyby ktoś nie zauważył, mimo że staje się bohaterem. "Mi zależało na Tobie" - mówi do Poli Jędrek, gdy ta klęka niemal przed jego bohaterstwem. Znalazł się w ogniu walki, bo pobiegł za ukochaną dziewczyną, aby ją uratować, "wybić z głowy to bohaterstwo", jak mówił do niej wcześniej. Stąd też liczne sceny ze szpitala polowego - patrzcie widzowie kochani, jakim wielkim cierpieniem było to zwycięstwo okupione, czy to było naprawdę potrzebne? Fakt, było tych scen może ociupinkę za dużo.
Dalej. Anders wiedział, że zdobycie klasztoru spowoduje, iż Polska będzie na ustach Europy, że pomoże to "sprawie polskiej", taka była kalkulacja. To nie był tylko kozacki pokaz honoru i męstwa. Kalkulacja okazała się naiwna? Tak. Zapamiętaliśmy tę lekcję, niemniej nie była to decyzja spod znaku "Bóg, honor i Ojczyzna" oraz "Szlachta na koń wsiędzie i jakoś to będzie". W filmie wyraźnie padają słowa z ust generała: "To polska racja stanu". Bo trzeba było wyrąbać aliantom drogę do Rzymu, a potem do Berlina, aby jak najszybciej zakończyć wojnę, podczas której rodacy w okupowanym kraju ponoszą niewyobrażalną ofiarę, wiadomo co bracia Niemcy z nami wówczas wyprawiali, nie muszę chyba tłumaczyć. Tak, miał wątpliwości, gdy pytał: "Powinniśmy?", któż by ich nie miał na jego miejscu?! Sam sobie i filmowemu redaktorowi, o którym za chwilę napiszę więcej, odpowiada potem, że tak.
Kolego Michale Piepiórka, może o jeden kieliszeczek za dużo wypiłeś podczas oglądania, że w scenach batalistycznych przestałeś widzieć cokolwiek! Żołnierzy niemieckich było mało widać, fakt, pewnie dlatego, że prażyli do nacierających Polaków ukryci w bunkrach. Zatem byli nie za bardzo widoczni. Można było zorientować się gdzie są, bo błyskach ognia z luf ich karabinów i to w filmie było. W filmie pada liczba poległych Polaków z tego właśnie powodu, że doskonale wróg był zabunkrowany: około 500 tys, a to nie był jeszcze koniec bitwy, bo poległo ich dwa razy tyle. A nasi żołnierze strzelali, kolego, do wroga, ewidentnie do wroga, ciężko było tego nie widzieć, zresztą, myślę, że oni też nie zawsze widzieli do kogo strzelają, strzelali na oślep - a co ty sobie wyobrażasz? Że wszyscy na wojnie są snajperami i precyzyjnie celują w czasie takich szturmów, do tego z zimną krwią, jak James Bond? Naoglądałeś się chyba za dużo fajnych może, ale niezbyt mądrych filmów. Sieczkę przepływających obrazów to miałeś zapewne kolego w głowie po swoich napojach orzeźwiających , na ekranie ja jej nie zauważyłem. Naoglądałeś się filmów typu Patriota z Melem Gibsonem i podobnych, tymczasem realia prawdziwego ciężkiego szturmu, nie "filmowego", były całkiem nieźle oddane. To był bigos i chaos. To była maszynka do mielenia ludzkiego mięsa. Oczywiście, zawsze można nakręcić takie sceny lepiej, pewnie Amerykanie przy budżecie 150-200 mln dolarów, o którym nasi filmowcy mogą tylko pomarzyć, ogarnęliby te sceny po mistrzowsku, widzieliśmy to zresztą w Szeregowcu Ryanie w scenie lądowania aliantów w Normandii, ale i w tym filmie oddawały one całkiem dobrze straszliwy dramat tych natarć. Przecież wiemy, że to była "mission impossible". Ludzie ginęli masowo, jak muchy, wystawieni niemal jak na strzelnicy na ostrzał z ukrycia.
Znowu lamentujesz, że nic nie usłyszałeś o strategii bitwy. Strategia bitwy jest dość dokładnie, jak na film fabularny, omawiana przez dowództwo i korygowana w trakcie bitwy. Przespałeś tę naradę, kolego, zamroczony napojami? Mam podać minuty filmu? Proszę: 24:05. Pewnie, mogła ta scena trwać nieco dłużej, ze zrozumieniem dla bardziej opornych widzów, niemniej ja załapałem, o co chodzi. Kto chce dowiedzieć się więcej, są filmy dokumentalne, jest książka Wańkowicza, doczytać proszę sobie.
No i kolejne lamenty nad brakiem pogłębienia, że tak płytko. Tak, kolego Piepiórka, na tamten moment Polacy myśleli bardzo prosto, kompletnie bez głębi i polotu. Istotne dla nich było rzeczywiście tylko to, że Hitler kaputt, a flaga polska powiewa. Oni wiesz, nie mieli czasu, aby sobie usiąść na tapczaniku i rozkminiać przy winku nad sensem, bądź bezsensem takiej, czy innej operacji. Oni byli żołnierzami i chcieli bić Niemca, który mordował w Ojczyźnie ich braci, siostry, ojców i matki. Tu było, albo dasz w ryj, albo w ryj dostaniesz, jak podczas bójki, a dziś, oczywiście, mamy dużo czasu, aby się zastanawiać nad powyższymi dylematami, ale to nie o tym był film, mój ty intelektualisto! Chociaż jest Jędrek, pamiętasza? Sam to zauważyłeś, więc jednak coś tam widziałeś, dobrze.
Ktoś też gdzieś napisał w recenzji, czy komentarzu, że czerwonych maków i słynnej pieśni nie było. Jak to nie było?! Maki były na początku i końcu filmu, a wypowiadany tekst z końca pieśni słyszeliśmy dwukrotnie, raz z melodią w tle. Trzeba było jednak bardziej uważać na filmie! Nie było to nachalne, to fakt, ale pieśń doskonale znamy, zatem taki pomysł na jej przypomnienie był w porządku, wpisywał się również w koncepcję filmowej dyskusji na temat sensu tej operacji, albowiem koniec pieśni brzmi tak:
"Ta ziemia do Polski należy,
Choć Polska daleko jest stąd,
Bo wolność... krzyżami się mierzy!
Historia ten jeden ma błąd!"

Teraz minusy filmu, z którymi trudno się nie zgodzić. Dość średnie aktorstwo i to praktycznie wszystkich. Nie było nikogo, kto by błysnął talentem i się wyróżnił, ale nie było też jakiejś strasznej tragedii. Kolejny minus, to kompletnie niewykorzystana wspaniale przecież filmowa historia niedźwiedzia Wojtka, który nie był maskotką jednego "dekownika", jak to sugeruje film, lecz całej 22 kompanii zaopatrzenia artylerii. On jest sławny na całym świecie wśród ludzi, którzy trochę wnikliwiej interesują się historią II Wojny Światowej! Podobnie jak Niezatapialny Sam, czyli kot Oscar z pancernika Bismarck, który przeżył jeszcze potem kolejne dwa zatopienia okrętów, na których pływał jako maskotka brytyjskich marynarzy. Dwie sceny: jedna z mianowania Wojtka na kaprala przez Andersa, przydzielenia mu wojskowego numeru i książeczki wojskowej oraz porcji żywności dziennej i papierosów, oraz druga, gdy nosi skrzynki z amunicją dla artylerzystów byłyby bezcenne, szkoda, że tego zabrakło, a przecież one są tak "filmowe", że aż się same narzucały i prosiły, nie wiem, co spowodowało, że twórcy tak postać misia- żołnierza spłycili i okroili z należnej mu chwały, wszak ma on nawet pomniki w wielu miejscach na świecie, a 22 kompania miała na proporcach, mundurach, autach właśnie Wojtka niosącego artyleryjski pocisk, jako swój znak rozpoznawczy - to też mogło być pokazane na filmie, a nie zauważyłem, tylko Syrenkę Warszawską na mundurach 2 Korpusu Polskiego. Historia i wyczyny Wojtka były twórcom filmu na pewno bardzo dobrze znane. Zabrakło kasy na animację?
No i kolejny zarzut, z którym również trudno się nie zgodzić, to filmowy schemat typu: zły główny bohater, nieodwzajemniana miłość, bohater doznaje iluminacji oraz pozytywnej przemiany (której tu akurat tak naprawdę nie było, zatem mały wyłom w schemacie jest), grzechy zostają wybaczone, teraz może nastąpić Love. To rzeczywiście nie było za bardzo potrzebne. Kochani twórcy, nie jest tak, że widzowie to kochają. To już się naprawdę opatrzyło i znudziło. Historii sienkiewiczowskiego Kmicica nie da się powielać w nieskończoność w kolejnych wcieleniach.

Niemniej w podsumowaniu powtarzam pytanie, czy po zsumowaniu niewątpliwych plusów filmu (a jeszcze muzyka całkiem dobrze oddaje dramat tej historii, choć też nie wybitna, ale w porządku) i jego minusów naprawdę zasługuje on na ocenę 1-3?! Myślę, że nasz narodowy mit, jakim jest bitwa pod Monte Cassino spowodował, że wszyscy oczekiwaliśmy arcydzieła na miarę tamtego dramatycznego wydarzenia, tymczasem wyszedł film lekko średni i wszyscy poczuliśmy się rozczarowani, owszem, ja też, ale to nie powód, aby zaraz popadać w drugą skrajność i mieszać go z błotem. Nie jest wybitny, ale nie jest zły. Ma mocne i słabsze strony. Polecam wygasić negatywne odczucia oraz uprzedzenie i obejrzeć go po raz drugi, na spokojnie. Ja tak zrobiłem i odebrałem go lepiej, niż za pierwszym razem. Dotarły np. do mnie dopiero słowa redaktora: "cukier krzepi", gdy Zahorski odmawia cukierka, których to słów za pierwszym razem nie usłyszałem i doznałem iluminacji. Kto bowiem ukuł to słynne hasło doby komuny? Melchior Wańkowicz! Był tam przecież podczas bitwy i opisał ją dokładnie w swojej słynnej książce! Także filmowy redaktor, to Wańkowicz! Nie wiem, dlaczego nie pada nigdy jego nazwisko w filmie. Takich smaczków odkryłem więcej za drugim obejrzeniem, bo dźwięk, niestety, też jest typowy dla polskich filmów, czyli nie najlepszy, co mnie osobiście bardzo denerwuje w naszych produkcjach, ale to wciąż, nie jest film na 1-3! Ja dałem mu 7, a w sumie 6 za film i 1 dodatkowo za to, że powstał. Powinniśmy nakręcić go już dawno! Tak, powinniśmy! (Tak jak o Powstaniu powstał "Kanał" Wajdy, a potem "Miasto" 44 Komasy, obydwa wspaniałe!) Nie wyszło arcydzieło, trudno, ale powinniśmy i dobrze, że powstał. Na pewno go jeszcze nie raz obejrzę.