To, że "Dyliżans" jest filmem klasycznym, a do tego filmem należącym do filmów wszechczasów jest faktem oczywistym i każdy się z tym musi zgodzić, nawet jeśli nie podziela tego poglądu. Otóż tak już zostało przyjęte i narodził się problem, jakże bliski wielu filmom znajdującym się na tej liście. Podobnie jak "Obywatel Kane", wszyscy zastanawiają się, czemu film ten jest tym numerem jeden. Widzę podobne i tutaj opinie. "Dyliżans" to film dobry, ale... Ściera się tutaj doświadczenie za równo kina wielkiego, jak i zwykłego, czy nawet miernego. Każdy zupełnie inaczej odbiera takie dzieło.
Zgadzam się co do tego, że jest to arcydzieło. Rozumiem doskonale drogę jaką obrał Orson Welles tworząc swoje największe dzieło, gdyż właśnie jedną z jego największych inspiracji był między innymi John Ford i jego wielki "Dyliżans". Co jest fascynujące w tym filmie?
Scena, gdy dyliżans jest atakowany przez Apaczów na samym końcu przybiera typową formę znaną z twórczości innego wielkiego reżysera - mam tu na myśli Griffitha i jego tak zwane "ocalenie w ostatniej chwili". Tylko, że u Forda są zupełnie inne emocje - najpierw "państwo" w postaci żołnierzy opuszcza bohaterów, ale głos trąbki pojawia się w momencie, gdy już nie ma amunicji, a kolejna osoba staje się ranna - osoba, która chce pozbyć życia kobietę i tym samym uratować ją od cierpień bycia w niewoli. Głos trąbki jest tak subtelnym pomysłem w tym momencie, że gdy już kawaleria pojawia się na ekranie amerykańskiemu widzowi, choć może i nie tylko pojawiają się w oczach łzy. To niesamowity efekt, który na pewno spodobał się Wellesowi, który zawsze chciał być jak to mawiał reżyserem filmów "popularnych" jak jego mistrz Ford. To scena o mocnym ładunku emocjonalnym, której dzisiaj może nie dostrzegamy. (podobną scenę w duchu narodowym, jest scena w Avatarze, zrywu wolnościowego podzielonych ludów z obcej planety, przeciwko wspólnemu wrogowi - człowiekowi).
W "Dyliżansie" jest też tajemnica, chyba, że coś mi umknęło. Nie wiem, dlaczego Dallas została wyrzucona z miasteczka, co takiego zrobiła? Do końca filmu nie dowiadujemy się, pozostaje to do końca tajemnicą. Choć i podobnie jak w przypadku "różyczki" z "Obywatela Kane", można się domyślać o co chodzi, to jednak w ostateczności nie zostaje to na ekranie dopowiedziane. Jedno jest pewne odszczepieniec jakim jest Ringo od razu wyczuwa w Dallas podobną jemu jednostkę odrzuconą przez społeczeństwo, dlatego też od razu czuje z nią bliższą więź.
Takie oto, podczas oglądania nasunęły mi się kwestię, które mogły być świadomym jak i nieświadomym wpływem na twórczość młodego Wellesa. O dziwo, właśnie w wielu westernach udało się amerykanom osiągnąć totalną klasyczność. Po za tym dzisiaj współczesnego widza tego typu filmy nużą, a w tamtym okresie to była norma przyjemnej zabawy w kinie. Tymczasem "Obywatel Kane", już w 1941! został osądzony o zbyt duże dłużyzny, a tym samym film Wellesa, powinien nas jeszcze bardziej nudzić;p Jak więc dojść tu do porozumienia, kiedy wielkie filmy z tamtych lat dla współczesnych mogą wydać się - sztuczne, ze zbyt długimi ujęciami - co bardzo pociągało Wellesa w tej dziedzinie sztuki.
O tym można napisać osobną rozprawę. Tak czy siak - na szczęście nie wszyscy to odczuwają oglądając filmy z dawnych lat. A tradycje należy uszanować, nawet jeśli to był spisek pewnych osób, który spowodował, że pewne filmy pojawiły się wysoko na szczeblu, a inne zostały pominięte, albo w istocie swej nie nadawały się by znaleźć się na liście wszechczasów:) "Dyliżansu" na szczęście na niej nie brakuje;p
PS. lista wszechczasów zostaje tutaj użyta jako coś abstrakcyjnego istniejącego w umysłach nas fascynatów kina, krytyków czy nawet twórców. Istniało wiele takich list i gdzieś tam krążą w umyśle kulturowym te tytuły wszechczasów:) Pominąłem też kwestię wpływu kina z innych terenów świata, które również wpłynęły na Wellesa, jak np europejskie - skąd wzięły się długie ujęcia;) ale to już zupełnie inna kwestia, postanowiłem pozostać w kręgu amerykańskiego stylu filmowego:)