Historia ostatnich godzin życia żołnierzy Armii Krajowej, walczących w Powstaniu Warszawskim. Po nieudanej próbie przebicia się przez stanowiska oddziałów niemieckich, kompania porucznika Zadry otrzymuje polecenie przedostania się z Mokotowa do wciąż walczącego Śródmieścia. Jedyna droga dotarcia do tego miejsca prowadzi przez kanały.

Kiedy w studiu w Łodzi budowano kanały potrzebne do realizacji kolejnego filmu Andrzeja Wajdy, nikt nie przypuszczał, że po latach zostanie on uznany za początek szkoły polskiej. Scenariusz napisał Jerzy Stefan Stawiński na podstawie własnego opowiadania opartego na osobistych wojennych przeżyciach. "Kanał" był pierwszym po wojnie obrazem powstania warszawskiego. Opowiada o tragicznej próbie przedostania się oddziału żołnierzy AK do walczącego Śródmieścia. W oblężonej Warszawie coraz trudniej swobodnie się poruszać, dlatego żołnierze decydują się zejść do kanałów. Zbliżającą się tragedię zapowiada muzyka, która towarzyszy postaciom w ich podziemnej wędrówce. Przejmujące dźwięki okaryny, w połączeniu z odgłosami strzelaniny i tupotu nóg, kreują w mrocznych, wypełnionych błotem tunelach niezwykły obraz piekła. Reżyser nie zdecydował się na laurkowy obraz powstańców, co spotkało się z krytycznymi głosami widzów i dziennikarzy. Dopiero Nagroda Specjalna Jury na MFF w Cannes w 1957 roku (ex aequo z "Siódmą pieczęcią" Bergmana!) oraz zachwyt filmem za granicą ocieplił jego odbiór w kraju.

Koniec września 1944 r. , powstanie ma wkrótce upaść. Walczący na Mokotowie zdziesiątkowany oddział porucznika "Zadry", po nieudanej próbie przebicia się przez otaczające go wojska niemieckie, podejmuje jedyną możliwą w tej sytuacji decyzję: schodzi do kanałów, aby tą drogą przedrzeć się do Śródmieścia, gdzie jeszcze bronią się powstańcy. W krętych, podziemnych korytarzach pełnych ekskrementów, gdzie u każdego włazu czuwają Niemcy rzucając do wnętrza granaty, czterdziestoosobowy oddział rozpada się na trzy grupy. Zasadniczą grupę prowadzi "Zadra" ze "Smukłym" i szefem kompanii "Kulą". Jest przekonany, że idzie za nim cały oddział, w czym utwierdza go "Kula", tchórz, który boi się, że porucznik zawróci w poszukiwaniu rozproszonych ludzi. Rannego "Koraba" prowadzi zakochana w nim łączniczka "Stokrotka". W trzeciej grupie idzie podporucznik "Mądry", zakochana w nim "Halinka" i muzyk o pseudonimie "Ogromny". "Stokrotka" i "Korab" giną z wyczerpania u kraty, którą Niemcy zamknęli wylot z kolektora nad Wisłą. "Halinka" popełnia samobójstwo, gdy "Mądry" wyznaje jej prawdę o żonie i dzieciach, a on sam wychodzi na powierzchnię wprost na niemiecki patrol. Kompozytor Michał, postradawszy zmysły, zabłąkuje się w plątaninie kanałów. Przy próbie sforsowania zaminowanego włazu ginie "Smukły". Dowódca i szef kompanii osiągają cel, ale gdy wychodzi na jaw oszustwo "Kuli", "Zadra", zastrzeliwszy podoficera, wraca do podziemi po swoich żołnierzy, nie wiedząc, że podzielili los "Mądrego".