Ingmar Bergman

Ingmar Bergman urodził się w Upsali 14 lipca 1918 roku. Jego ojcem był luterański pastor Eric Bergman, późniejszy kapelan szwedzkiej rodziny królewskiej. W jego rodzinnym domu panowała ścisła dyscyplina. Jedną ze stosowanych przez jego ojca kar było zamykanie młodego chłopca w szafie (ten wątek pojawi się w filmie „Twarzą w twarz”). Jako 9-letni chłopiec rozpoczął przygodę z „teatrem”. Tworzył przedstawienia za pomocą własnoręcznie wykonywanych marionetek i dekoracji. Studiował sztukę i literaturę na Uniwersytecie Sztokholmskim. W trakcie studiów pisał wiele tekstów literackich (m.in. powieści, sztuki i opowiadania), które w większości nie doczekały się publikacji. Pracował jako asystent reżysera w jednym ze sztokholmskich teatrów, a także dokonywał korekt cudzych scenariuszy. W 1942 roku otrzymał szansę samodzielnego wystawienia swojej własnej sztuki pt. „Śmierć Kacpra”. Jako scenarzysta filmowy zadebiutował w 1944 roku. Jego „Skandal” zekranizował Alf Sjöberg. Dwa lata później wyreżyserował swój pierwszy film pt. „Kryzys", z własnym scenariuszem opartym na podstawie duńskiej powieści. Pierwszym w pełni autorskim filmem szwedzkiego twórcy było „Więzienie”, w którym pojawiły się elementy charakterystyczne dla całej jego twórczości, takie jak podważanie istnienia Boga czy psychoanalityczny wymiar snu. Kolejne filmy były realizowane na zamówienie i nie przejawiały wielkiej wartości artystycznej. Na uwagę zasługuje jedynie „Wieczór kuglarzy” z 1953 roku, do którego zdjęcia wykonał Sven Nykvist, późniejszy stały współpracownik Bergmana. Przełom w karierze szwedzkiego twórcy stanowi dopiero jego siedemnasty film - „Siódma pieczęć”. Arcydzieło z 1957 roku, opowiadające o rycerzu, który gra w szachy ze śmiercią, jest także początkiem bogatej kariery Maxa von Sydowa. Za ten film reżyser otrzymał specjalną nagrodę jury na festiwalu w Cannes (ex equo z „Kanałem” Andrzeja Wajdy). W tym samym roku powstał inny ważny film - „Tam, gdzie rosną poziomki” (uhonorowany Złotym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie), ze znakomitą kreacją Victora Sjöströma. Lata 1958-1960 przyniosły kolejne nagrody (Złota Palma za reżyserię filmu „U progu życia” i Oscar dla filmu nieanglojęzycznego za „Źródło”). Początek lat 60-tych to zwrot w stronę kammarspelu (szwedz. „sztuka kameralna"). W tej pozbawionej rozmachu, ale skupiającej się na dyskretnych środkach wyrazu konwencji (mistrzowsko realizowanej przez Nykvista), powstała słynna trylogia: „Jak w zwierciadle” (drugi Oscar w karierze Bergmana), „Goście wieczerzy pańskiej” i „Milczenie”. Te filmy nie są powiązane fabularnie, dotyczą jednak szeroko pojętego tematu wiary w Boga, pojawiających się wątpliwości i w końcu zaprzeczenia jego istnieniu. Kolejnym wielkim dziełem jest „Persona” nakręcona w 1966 roku, w którym po raz pierwszy wystąpiła ulubiona aktorka reżysera - Liv Ullmann . Okres 1957-1966 był zdecydowanie najlepszym w twórczości Bergmana. W późnych latach 60-tych i 70-tych, choć wciąż tworzył bardzo dobre, a momentami wybitne filmy (chociażby „Godzina wilka”, „Szepty i krzyki", „Sceny z życia małżeńskiego" i „Twarzą w twarz"), nie wzniósł się już na swój najwyższy poziom. Jego ostatnim wielkim dziełem był „Fanny i Alexander”, nagrodzony czterema Oscarami. W 1997 roku, na pięćdziesięciolecie festiwalu w Cannes, otrzymał Palmę Palm, specjalną nagrodę przyznaną mu przez wszystkich dotychczasowych laureatów Złotej Palmy. Umarł na wyspie Faro 30 lipca 2007 w wieku 89 lat. Głównymi tematami poruszanymi w twórczości Bergmana były samotność, cierpienie i problemy psychiczne, pokazywane najczęściej przez pryzmat kobiecych postaci; problemy w związkach kobiety i mężczyzny, polegające na niezrozumieniu, wojnie płci; rola artysty i sztuki. Często pojawiały się wątki autobiograficzne, najbardziej widoczne w filmie „Fanny i Alexander”, opartym na wspomnieniach z okresu dzieciństwa. Także dzieła traktujące o kryzysie twórczym i wątpliwościach artysty można traktować jako autobiograficzne („Persona”, „Z życia marionetek”). Również temat rozpadu związków i skomplikowanych relacji damsko-męskich był Bergmanowi znany z autopsji. Był pięciokrotnie żonaty, miał dziewięcioro własnych dzieci i jedno przysposobione. Poza tym wdawał się w romanse z poznanymi na planie aktorkami, m.in. Harriet Andersson, Bibi Andersson i Liv Ullmann, z którą miał nieślubną córkę. Posiadał grupę aktorów, z którymi współpracował przy produkcji większości filmów. Do najważniejszych, obok wyżej wymienionych aktorek, należą Erland Josephson, Gunnar Björnstrand, Max von Sydow, Ingrid Thulin i Gunnel Lindblom. ... więcej