W ciągu ostatnich kilkunastu lat rzadko zawodziłem się na tytułach, które dostały Oscara za
najlepszy film. Wystarczy przypomnieć sobie "Operację Argo", "Jak zostać królem" czy "The Hurt
Locker". Te filmy łączyły widowiskowość i atrakcyjną fabułę z walorami artystycznymi, na które
składa się tzw."przesłanie". Dobrze, jeśli jest nienachalne i niebanalne. Gorzej, gdy stanowi
"oczywistą oczywistość", przekonuje przekonanych, szantażuje emocjonalnie i wzrusza na siłę.
Niestety, tak właśnie się dzieje w przypadku "Zniewolonego", z którego obejrzeniem zwlekałem
długo i nie bez racji.

Strona realizacyjna filmu zasługuje na uznanie. Ze znakomitymi zdjęciami współgra
dorównująca im muzyka, a plejada znakomitych aktorów robi co może, a raczej ile scenariusz
pozwala. Najlepiej z całego towarzytwa wypada, jak zwykle niezawodny, Michael Fassbender –
jako despotyczny, rozchwiany właściciel ziemski, korzystający w nadmiarze z groźnych używek:
alkoholu i religii. Podziwiając tę i inne role Fassbendera pomyslałem, że taki Hugh Grant, który
przypomniał się ostatnio za sprawą kolejnej błahej komedyjki, mógłby mu "buty czyścić", gdyż
sam gra od lat jedną i tę samą rolę uroczego amanta - do której, w dodatku, coraz mniej się
nadaje.

Wracajmy do "Zniewolonego". Zdaniem niektórych recenzentów reżyser Steve McQueen stawia
w nim "odważne pytania na temat kondycji współczesnego człowieczeństwa", tworząc "studium
człowieka owładniętego obsesją". Moim zdaniem takie uogólnienia nie pasują do tego obrazu,
który jest o wiele prostszy i bardziej jednoznaczny niż wcześniejsze filmy McQueena, jak "Głód"
czy "Wstyd". Reżyser na przykładzie autentycznej historii Solomona Northupa pokazał jedynie
niegodziwość niewolnictwa, posługując się przy tym uproszczeniami jak z serialu czy kina
familijnego. Amerykańskie Poludnie zostało pokazane karykaturalnie, jako zbiorowość
odpychających, wypaczonych lub w najlepszym razie słabych osobowości, ciemiężących swoich
niewolników. Ci z kolei w pokorze i z godnością znoszą swój los, górując moralnie nad swoimi
panami – a zwłaszcza paniami.

Nie dziwię się, że solidny rzemieślniczo "Zniewolony" doczekał się tylu nagród. W przypadu
filmów dotykających ważnych, bolesnych tematów, takich jak Holocaust, choroba psychiczna czy
właśnie niewolnictwo – a więc tragedii jednostkowych lub zbiorowych - zrówno widzowie, jak i
jurorzy są poddawani emocjonalnemu szantażowi. No bo jak tu nie współczuć nieszczęśliwym
bohaterom, jak tu nie nagrodzić opowiadającego o nich filmu. Uważam, że skoro Steve McQueen
chciał polemizować z sielskim obrazem Południa znanego choćby z "Przeminęło z wiatrem" to
mógłby sięgnąć po inną książkę niż wspomnienia Solomona Northumpa, a mianowicie
"Wyznania Nata Turnera" Williama Styrona, opowiadające o krwawej rebelii niewolników z 1831
roku. Zamiast prostej, choć poruszającej historii czarnego pechowca, moglibyśmy wtedy
otrzymać rzeczywiście wieloznaczne studium o kondycji człowieka i jego obsesjach.

"Zniewolony", oprócz tego że grzeszy przerysowaniami, w tym prostym podziałem na bohaterów
dobrych i złych, to w żaden sposób nie pogłębia wiedzy widza na temat przyczyn i specyfiki
niewolnictwa w USA w połowie XIX wieku Jeśli już, to raczej dezinformuje, gdyż na podstawie
filmu można wywnioskować, że niewolnictwo panowała akurat na Południu głównie dlatego, że
rządził tam fanatyzm religijny, sadyzm i pogarda dla czarnych. Na szczęście na Północy ludzie byli
bardziej światli i życzliwi wobec bliźniego, czego przyładem jest postać Samuela Bassa, grana
przez Brada Pitta.

A przecież w przypadku niewolnictwa i walki z nim nie dedecydowały szlachetne idee
abolicjonistów, ale jak zawsze kasa. Na Północy nie było plantacji bawełny, intensywnie rozwijał
się za to przemysł. Potrzebowano robotników, a tych korzystniej było wynająć i płacić tygdniówkę,
niż kupować na własność z całym kramem. Pamiętajmy również, że nawet ojcowie
amerykańskiej demokracji, Waszyngton i Jefferson, byli właścicielami niewolników, co raczej im
snu z powiek nie spędzało. Z tego też można by zrobić niezły film, na co jednak się nie zanosi.
Lepiej przecież pokazać, że niewolników posiadali głównie zdegenerowani alkoholicy z Południa.
Taka już bywa logika filmowych produkcji zza Oceanu. W końcu to nie przypadek, że w wielu
amerykańskich fabułach możemy obejrzeć japoński atak na Pearl Harbor, a w żadnym –
zrzucenia bomby na Hiroszimę.

Więcej moich recenzji na blogu: http://nowerekomendacje.blogspot.com/