Jean-Luc Godard

Syn lekarza, wychowany w Lozannie w rodzinie protestanckiej, w czasie studiów etnograficznych na Sorbonie należał do klubów filmowych, których działalność stała się zaczynem nowego ruchu, nazwanego potem nową falą. Krytyk, uczeń André Bazina, współzałożyciel i współpracownik "Cahiers du Cinéma", czasopisma krytyczno-filmowego, które zapoczątkowało w latach 50-tych odrodzenie nie tylko filmu francuskiego ale i światowego. W piśmie tym Godard zamieszczał ostre, bezkompromisowe artykuły o znanych i cenionych reżyserach starszego pokolenia. Jednak tak naprawdę sam chciał filmy realizować. By zdobyć pieniądze na ich produkcję pracował, np. przy budowie zapory wodnej w Granade-Dixence zarobił na film Operation beton (1954). Pod koniec lat 50-tych pisze wraz z Truffautem i Claude'em Chabrolem manifest "kina autorskiego", który sami autorzy manifestu nazywali "auteurism", a znany stał się pod nazwą Nowa Fala. Jego główna teza, brzmiała "każdy może być reżyserem". Według zasad manifestu Godard realizuje swój debiutancki film. Pełno w nim trzęsących się kadrów, zbitek montażowych czy wypowiedzi bohaterów prosto do kamery. Te zabiegi formalne, kamera z ręki, plan oświetlony naturalnym światłem to dzisiaj nic nadzwyczajnego, w Do utraty tchu (nagroda na MFF w Berlinie 1960 za najlepszą reżyserię) z 1959 były rewolucją. Godard w kolejnych filmach nie trzymał się kurczowo wypracowanej przez siebie stylistyki i nakazów manifestu. Już jego drugi film Żołnierzyk (1960), o wojnie algierskiej, jest obrazem o wiele bardziej zaangażowanym politycznie i społecznie niż filmy Truffauta czy Rohmera, innych nowofalowych reżyserów. Zakazany przez francuską cenzurę przez trzy lata leżakuje na półce, a jego autor porzuca politykę na rzecz podważania obyczajowych tabu takimi filmami jak Kobieta jest kobietą (1961) czy Pogarda. Oparta na książce Alberto Moravii Pogarda powstała w 1963 roku. Film miał olbrzymi budżet i gwiazdorską obsadę - Michel Piccoli i Brigitte Bardot - co sprawiło, że Pogarda stała się międzynarodowym sukcesem. Jean-Luc Godard nie spoczywał na laurach, kręcił coraz bardziej radykalne obrazy, z których każdy był sporym skandalem: powstaje Kobieta zamężna (1965, ocenzurowany z powodu sceny, w której bohaterka opala się topless), Szalony Piotruś (1966), w którym reżyser powraca do swego skłóconego ze światem bohatera znanego z Do utraty tchu i Dwie lub trzy rzeczy, które o niej wiem (1967), którego bohaterka, by realizować lansowany przez reklamę i obowiązujący styl życia i ubrania, dorabia sobie amatorską prostytucją. W Made in USA (1967) powracają raz jeszcze wszystkie motywy twórczości Godarda, stapiając się w wielki, fantastyczny i groteskowy paszkwil na zamerykanizowaną cywilizację przyszłości, w której bogactwo sąsiaduje z gwałtem i wyzwala jego istnienie. Ten sam problem porusza reżyser także w Weekendzie (1967). Twórczość Godarda ilustruje ewolucję jego poglądów. Zaczynając od buntu w imię dość nieokreślonej, odczuwalnej emocjonalnie wolności indywidualnej, doszedł w końcu do wizji zdominowanej przez politykę i rewolucję, ukazał przenikliwy i okrutny obraz cywilizacji i jej perspektyw. W maju 1968 roku, gdy Paryż płonął od zamieszek studenckich, Godard odmawia robienia filmów według burżuazyjnych schematów. Uzbrojony w nową, proletariacką świadomość staje się maoistą i zakłada Grupę Dżiga Wiertow, kolektyw filmowy, nazwany na część rosyjskiego reżysera, twórcy słynnego Człowieka z kamerą, który gruntownie zanalizował problem walki klas w kinematografii i wymyślił metodę rewolucyjnego montażu. "Robić rewolucyjne filmy w stylu rewolucyjnym" - tak brzmi hasło Godarda po 1968 roku, a sam reżyser wdziera się na otwarcie festiwalu w Cannes, gdzie uniemożliwia podniesienie zasłony tak długo, dopóki notable kinematografii nie uznają racji rewolucji studenckiej Maja 68. Przez następnych klika lat Godard realizuje filmy dla organizacji lewackich i zupełnie odcina się od komercyjnego nurtu kina. W latach 1968-72 kręci też filmy na zamówienie telewizji francuskiej, niemieckiej, włoskiej, angielskiej i czeskiej. Nie były one jednak emitowane, ponieważ uznano je za nieprzystępne dla widza telewizyjnego. W roku 1972 wytwórnia Gaumont sfinansowała film Tout va bien (Wszystko w porządku), reklamowany jako wielki come back Godarda. Był to ostatni projekt zrealizowany przez Grupę Dżiga Wiertow. Pozwolił on reżyserowi nawiązać ponowne stosunki z producentami, co doprowadziło w końcu do założenia spółki SONIMAGE w Grenoble. Wyposażona w nowoczesną aparaturę elektroniczną i wideo umożliwiła mu eksperymenty nad filmową formą. W efekcie powstał dziesięciogodzinny serial telewizyjny, emitowany w 1976 r. przez francuską stację regionalną FR3 Six fois deux - sur et sous la communication. Na taśmie video został też zrealizowany film Numero deux (1975), wyświetlany w kinach. W 1979 o Godardzie znów robi się głośno. Jego film Sauve qui peut (la vie) z Isabelle Hupert, Jacquesem Dutronc i Nathalie Baye robił piorunujące wrażenie na widzach. Godard wykorzystał w nim lata spędzone na eksperymentowaniu z montażem, narracją i technologią wideo. W 1983 dostaje w Wenecji Złotego Lwa za Imię Carmen, w którym Carmen jest terrorystką. W 1987 znów wzbudza kontrowersje prezentując w Cannes swoją wersję "Króla Leara". W 1995 r. 64. letni Jean-Luc Godard otrzymał Nagrodę im. Teodora W. Adorno za całokształt twórczości. Zdaniem komitetu decydującego o tym wyróżnieniu to jeden z największych estetyków awangardy XX wieku. Jean-Luc Godard zrealizował dotychczas ponad 90 filmów, które pojawiając się na festiwalach filmowych budziły namiętne spory wśród krytyków. ... więcej