Jak każdego wielkiego reżysera, Paula Verhoevena znać przede wszystkim po obrazach, które wsączył nam pod powieki. RoboCop odstrzeliwujący przyrodzenie gwałcicielowi; Doogie Howser w stroju esesmana przyszłości, kładący dłonie niczym Kaszpirowski na monstrualnym, kosmicznym robalu; Showgirl Nomi Malone i jej, przypominający rodeo albo demoniczne opętanie, seks w basenie; nie wspominając nawet o nogach Sharon Stone dyrygujących całą orkiestrą spoconych policjantów. Jeżeli myśleliście, ze biografia XVII-wiecznej, katolickiej mistyczki Benedetty Carlini będzie wyjątkiem, jesteście ludźmi małej wiary. W końcu z chrystusowej figurki da się wystrugać dildo, naga pierś Madonny to najlepszy afrodyzjak, a Syn Boży może masakrować nacierające grzechotniki niczym karateka. Gloria in excelsis deo.
Życiorys Benedetty jest dziś materiałem badawczym w feministycznym religioznawstwie, dowodem na cynizm i zepsucie kontrreformacyjnego kościoła, a także historyczną zagadką z kluczem. Verhoeven zanurza stopy w każdej z tych narracji, choć na głęboką wodę się nie zapuszcza. Swój film rozpoczyna sceną napadu zbrojnej bandy na podróżującą rodzinę Carlinich. Przekonana o sztamie z Najświętszą Panienką dziewczynka prowokuje przelatującego nieopodal ptaka do defekacji na napastników, co kończy się piknikiem pod hasłem niezbadanych, boskich wyroków. Później - w akcie imponującej narracyjnej elegancji oraz fabularnej ekonomii - reżyser wykłada karty na stół w zaledwie kilku scenach. Najpierw ojciec bohaterki dobija targu z siostrą przeoryszą (Charlotte Rampling), która zamieniła klasztor w nieźle funkcjonujące przedsiębiorstwo, unieważniając tym samym przestrogę św. Mateusza o jednoczesnej służbie Bogu i mamonie. Później mała Benedetta zostaje w trakcie modlitwy przygnieciona posągiem Najświętszej Panienki i łapczywie rzuca się na jej gipsowy sutek. Wreszcie - po skoku czasowym - rozpoczyna się jej droga na szczyt klasztornej hierarchii z siostrą Bartolomeą, wierną przyjaciółką i kochanką, u boku. A więc religia, polityka i seks splecione w nierozerwalnym uścisku. Do tego Jezus bez penisa (za to z mieczem), spadająca kometa, czarna śmierć jako koronawirus oraz laktacja jako puenta dowcipu. Mogło być nudniej.
Brzmi to wszystko, jak, excusez le mot, dobra faza. I tak jest w istocie, gdyż Verhoeven nie zaprząta sobie głowy jakąkolwiek hierarchizacją wspomnianych narracji. Dzikie nunspslitation przechodzi płynnie w kadłubkowy melodramat, scena rodem z torture porn wchodzi klinem w traktat społeczny, z kolei "Matka Joanna od Aniołów" wybiera się do kina grindhouse (chociaż, tak po prawdzie, wybrała się tam - z popcornem i colą - już przy okazji "W imieniu diabła" Barbary Sass). Pośrodku tego chaosu kroczy Benedetta Carlini (Virginie Efira) - najfajniejsza katolicka superbohaterka od czasu małżeństwa Warrenów z serii "Obecność". Czy z jej ran płynie jezusowa krew? A może domniemana stygmatyczka eksploatuje system dla własnych, hedonistycznych korzyści? Albo, umiłowana w Chrystusie, powoli osuwa się w otchłań szaleństwa? W mimice i języku ciała Efiry jest wystarczająco dużo niuansów, by przytrzymać nas w niepewności. Zaś Verhoeven jest do tego stopnia świadomy, po co opowiada tę historię, by w odpowiednim momencie z niuansów zrezygnować. Być może dlatego, że kościół katolicki jest w jego optyce organizacją robaczywą i skorumpowaną na fundamentalnym poziomie. A może dlatego, że w kinie najłatwiej kibicuje się tym, którzy dostają po głowie za demaskowanie obłudy. Jedno jest pewne - jako autor historycznej książki "Jezus z Nazaretu", członek kilku stowarzyszeń wędrujących śladami Chrystusa oraz zdeklarowany ateista spotyka się on w tej konkluzji z Judith C. Brown, autorką literackiej podstawy scenariusza, książki "Immodest Acts: The Life of a Lesbian Nun in Reinassance Italy". No bo przecież nie nawiązują komunii w scenie, w której owce wirują wokół syna Bożego niczym pole siłowe.
Przełożona na kiczowate obrazy sfera mitologiczna katolicyzmu to dla Verhoevena istny plac zabaw. Podobnie zresztą jak sama konwencja hagiografii, w której inscenizacyjne ambicje są zwykle złożone na ołtarzu wzniosłego tematu. I tak jak w wystawnej epice Cecila B. DeMille'a nie byłoby raczej miejsca na tego rodzaju transgresje, tak u Verhoevena szacowna forma odwracałaby uwagę od bezlitosnej satyry. Bo jego nieuczesana, arytmiczna i wewnętrznie sprzeczna "Benedetta" to przede wszystkim opowieść o kodzie represji i kształtującym się w kontrze języku rebelii. "Ciało jest Twoim największym wrogiem" - musztruje bohaterkę siostra przeorysza. Płynąca kamera naraz sztywnieje, zaś w oku Benedetty pojawia się błysk. Challenge accepted.
Życiorys Benedetty jest dziś materiałem badawczym w feministycznym religioznawstwie, dowodem na cynizm i zepsucie kontrreformacyjnego kościoła, a także historyczną zagadką z kluczem. Verhoeven zanurza stopy w każdej z tych narracji, choć na głęboką wodę się nie zapuszcza. Swój film rozpoczyna sceną napadu zbrojnej bandy na podróżującą rodzinę Carlinich. Przekonana o sztamie z Najświętszą Panienką dziewczynka prowokuje przelatującego nieopodal ptaka do defekacji na napastników, co kończy się piknikiem pod hasłem niezbadanych, boskich wyroków. Później - w akcie imponującej narracyjnej elegancji oraz fabularnej ekonomii - reżyser wykłada karty na stół w zaledwie kilku scenach. Najpierw ojciec bohaterki dobija targu z siostrą przeoryszą (Charlotte Rampling), która zamieniła klasztor w nieźle funkcjonujące przedsiębiorstwo, unieważniając tym samym przestrogę św. Mateusza o jednoczesnej służbie Bogu i mamonie. Później mała Benedetta zostaje w trakcie modlitwy przygnieciona posągiem Najświętszej Panienki i łapczywie rzuca się na jej gipsowy sutek. Wreszcie - po skoku czasowym - rozpoczyna się jej droga na szczyt klasztornej hierarchii z siostrą Bartolomeą, wierną przyjaciółką i kochanką, u boku. A więc religia, polityka i seks splecione w nierozerwalnym uścisku. Do tego Jezus bez penisa (za to z mieczem), spadająca kometa, czarna śmierć jako koronawirus oraz laktacja jako puenta dowcipu. Mogło być nudniej.
Brzmi to wszystko, jak, excusez le mot, dobra faza. I tak jest w istocie, gdyż Verhoeven nie zaprząta sobie głowy jakąkolwiek hierarchizacją wspomnianych narracji. Dzikie nunspslitation przechodzi płynnie w kadłubkowy melodramat, scena rodem z torture porn wchodzi klinem w traktat społeczny, z kolei "Matka Joanna od Aniołów" wybiera się do kina grindhouse (chociaż, tak po prawdzie, wybrała się tam - z popcornem i colą - już przy okazji "W imieniu diabła" Barbary Sass). Pośrodku tego chaosu kroczy Benedetta Carlini (Virginie Efira) - najfajniejsza katolicka superbohaterka od czasu małżeństwa Warrenów z serii "Obecność". Czy z jej ran płynie jezusowa krew? A może domniemana stygmatyczka eksploatuje system dla własnych, hedonistycznych korzyści? Albo, umiłowana w Chrystusie, powoli osuwa się w otchłań szaleństwa? W mimice i języku ciała Efiry jest wystarczająco dużo niuansów, by przytrzymać nas w niepewności. Zaś Verhoeven jest do tego stopnia świadomy, po co opowiada tę historię, by w odpowiednim momencie z niuansów zrezygnować. Być może dlatego, że kościół katolicki jest w jego optyce organizacją robaczywą i skorumpowaną na fundamentalnym poziomie. A może dlatego, że w kinie najłatwiej kibicuje się tym, którzy dostają po głowie za demaskowanie obłudy. Jedno jest pewne - jako autor historycznej książki "Jezus z Nazaretu", członek kilku stowarzyszeń wędrujących śladami Chrystusa oraz zdeklarowany ateista spotyka się on w tej konkluzji z Judith C. Brown, autorką literackiej podstawy scenariusza, książki "Immodest Acts: The Life of a Lesbian Nun in Reinassance Italy". No bo przecież nie nawiązują komunii w scenie, w której owce wirują wokół syna Bożego niczym pole siłowe.
Przełożona na kiczowate obrazy sfera mitologiczna katolicyzmu to dla Verhoevena istny plac zabaw. Podobnie zresztą jak sama konwencja hagiografii, w której inscenizacyjne ambicje są zwykle złożone na ołtarzu wzniosłego tematu. I tak jak w wystawnej epice Cecila B. DeMille'a nie byłoby raczej miejsca na tego rodzaju transgresje, tak u Verhoevena szacowna forma odwracałaby uwagę od bezlitosnej satyry. Bo jego nieuczesana, arytmiczna i wewnętrznie sprzeczna "Benedetta" to przede wszystkim opowieść o kodzie represji i kształtującym się w kontrze języku rebelii. "Ciało jest Twoim największym wrogiem" - musztruje bohaterkę siostra przeorysza. Płynąca kamera naraz sztywnieje, zaś w oku Benedetty pojawia się błysk. Challenge accepted.
Moja ocena:
8
Czy uznajesz tę recenzję za pomocną?
Pobierz aplikację Filmwebu!
Odkryj świat filmu w zasięgu Twojej ręki! Oglądaj, oceniaj i dziel się swoimi ulubionymi produkcjami z przyjaciółmi.
