Niespokojne dusze

Mający swą premierę w 2012 roku "Mistrz", pomimo ogromnych oczekiwań, nie powtórzył sukcesu "Aż poleje się krew" – poprzedniego filmu Paula Thomasa Andersona. Wciąż pozostaje on jednak pozycją, może niekoniecznie obowiązkową, ( przez swoją nieprzystępność) jednak niewątpliwie bardzo ciekawą.

Rzecz dzieje się w Ameryce na początku lat pięćdziesiątych. Tysiące weteranów drugiej wojny światowej próbują wrócić do normalnego życia. Niektórzy z nich otworzą zakłady fryzjerskie, inni zatrudnią się na stacjach benzynowych. Znajdą się jednak i tacy, którzy nie mogą znaleźć sobie miejsca w powojennym kraju. Zalicza się do nich Freddie Quell (Joaquin Phoenix). Ten błąkający się po świecie wyrzutek trafia wreszcie przypadkowo (?) na charyzmatycznego Lancastera Dodda (P.S Hoffman) – przywódcę sekty religijnej, ewidentnie wzorowanej na Kościele Scjentologicznym (o czym z resztą mówił sam reżyser). Mężczyźni są swoimi przeciwieństwami na każdym szczeblu, od wyglądu, po charakter, z czasem jednak zaczyna rodzić się między nimi specyficzna więź.

Jest to więź ojcowsko – bratersko – miłosna, utrzymywana właśnie na zasadzie przeciwieństw, głównie tych w światopoglądzie. Lancaster staje się dla Freddiego nauczycielem życia, tytułowym "Mistrzem", którego przez lata szukał. Stworzone przez niego wyznanie natomiast jedynym co zdaje się nadawać kierunek jego życiu. Po czasie jednak główny bohater zaczyna wątpić w pobierane nauki, a swego mentora podejrzewać o tanie kaznodziejstwo

Na pierwszy rzut oka to Dodd jest przykładem człowieka idealnie harmonijnego – posiada tysiące wyznawców, ogromną rodzinę, mnóstwo pieniędzy. Później dostrzegamy jednak, że to wszystko jest jedynie pozorem szczęścia. Pod maską wielkiego wizjonera skrywa on bowiem osobę cierpiącą, uwięzioną przez posiadane przez siebie rzeczy i ograniczaną przez sztuczny system wartości, który sama sobie stworzyła, i w który sama zdaje się nie wierzyć.

"Człowiek nie jest zwierzęciem. Stoimy zdecydowanie wyżej. Nie kierujemy się impulsami." - powie dwukrotnie w trakcie filmu Lancaster. Czy jednak to poczucie moralności i chęć kontroli własnych odruchów nie jest tym co stanowi o naszej ułomności na tle zwierząt ? Każdy z nas musi przecież mieć jakiś kodeks, każdy posiada jakieś granice tego co można, a czego nie, gryzący się jednak z wzorem, według którego stworzyła nas natura. Oprócz Freddiego Quella rzecz jasna. Jemu do pełni szczęścia potrzebne jest jedynie zaspokojenie seksualnych potrzeb i dobry alkohol. Nie ogranicza go żaden system wartości, nie zna wstydu, ani współczucia. Czy to na tym właśnie polega osiągnięcie harmonii ? Czy wzorem człowieka idealnego jest ten, któremu uda się zrzucić kajdany jakichkolwiek wyznań i autorytetów ? O tym, że kultura jest źródłem cierpień wiemy nie od dziś, jednak czy cierpienia naprawdę znikną, gdy uda się nam tą kulturę wyprzeć ?

Subtelnie zadawane pytania i możliwość wielu interpretacji to niewątpliwie największa zaleta filmu Paula Thomasa Andersona. Osobiście wolę jednak, gdy twórca "Magnolii" na pierwszym miejscu stawia opowiedzenie interesującej historii, a zagadnienia filozoficzne pozostawia nam na deser. Tutaj jest niestety odwrotnie, niemal każda scena zdaje się posiadać milion różnych znaczeń, jednak w efekcie "Mistrz" zamiast hipnotyzować – zbyt często usypia. Wrażenie to tylko potęgują delikatne zdjęcia Mihani Malaimara oraz ciężka muzyka Johnego Grenwooda. Film jest więc tak skrajnym przypadkiem kina ambitnego, że polecić go można jedynie najbardziej wprawionym koneserom. Reszta widzów zachwycie się prawdopodobnie jedynie kreacjami Phillipa Seymoura Hoffmana i Joquaina Phoenixa. O ile bowiem z treści filmu nie wynika jasno, który z panów jest tytułowym mistrzem, tak pod względem gry aktorskiej mogą oni podzielić się tym tytułem.